Η Μάχη της Κρήτης αποτελεί την τελική πράξη του αγώνα των ελληνικών στρατευμάτων κατά των δυνάμεων του Άξονα σε ελληνικό έδαφος, πριν από την ολοκληρωτική κατάληψη της χώρας και, ταυτόχρονα, μία από τις πιο ένδοξες και παράδοξες μάχες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Από τις αρχές του πολέμου, η Κρήτη βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των δύο αντίπαλων συμμαχιών, αφού, λόγω της στρατηγικής της θέσης, συνιστούσε εξαίρετη βάση αεροναυτικών επιχειρήσεων προς κάθε κατεύθυνση και, παράλληλα, εξασφάλιζε στον κάτοχό της τον έλεγχο όλων των θαλάσσιων συγκοινωνιών στη Μεσόγειο.
Η νήσος απασχόλησε σοβαρά τον Χίτλερ πολύ πριν η Γερμανία εκδηλώσει έμπρακτα τις προθέσεις της κατά της Ελλάδας. Πίστευε ότι καταλαμβάνοντας την Κρήτη θα εξασφάλιζε μία ταχεία επιτυχία στην Ανατολική Μεσόγειο και ότι η επίθεση έπρεπε να γίνει με αεραποβατική ενέργεια. Για την Ελλάδα, η διατήρηση της ελευθερίας του νησιού είχε τεράστια ηθική και πολιτική σημασία, αφού μετά την κατάληψη της ηπειρωτικής χώρας αποτελούσε μοναδική βάση συγκέντρωσης των αποσυρόμενων στρατευμάτων.
Την ευθύνη ασφάλειας της Κρήτης, μετά από τη σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής Κυβερνήσεως, είχε αναλάβει η Βρετανία προκειμένου να διαφυλάξει τα συμφέροντα της στη Μέση Ανατολή. Τον Απρίλιο του 1941, τη Διοίκηση των Δυνάμεων Κρήτης ανέλαβε ο Διοικητής της 2ας Νεοζηλανδικής Μεραρχίας Υποστράτηγος Φρέυμπεργκ. Δίχως απαιτούμενη οργάνωση, με ελλιπή μέσα πυρός, υποτυπώδη αντιαεροπορική άμυνα και μηδενική αεροπορική υποστήριξη, η στρατιωτική δύναμη του νησιού (βρετανικά, αυστραλιανά και νεοζηλανδικά στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένων της δύναμης της Σχολής Χωροφυλακής Ρεθύμνου και 300 Ευέλπιδων) ανερχόταν περίπου σε 43.000 άνδρες.
Με βάση τη σπουδαιότητα και την ευπάθεια των στρατηγικών σημείων της νήσου, οι Δυνάμεις κατανεμήθηκαν στους Τομείς Μάλεμε, Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου έχοντας ως αποστολή την άμυνα της νήσου, απαγορεύοντας στον εχθρό τη χρησιμοποίηση των αεροδρομίων και λιμένων της.
Από την πλευρά της Γερμανίας, στις 25 Απριλίου 1941 εκδόθηκε η «υπ` αριθμ. 28» διαταγή γενικών κατευθύνσεων με τη συνθηματική ονομασία «ΕΡΜΗΣ» (επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης). Οι γερμανικές δυνάμεις, που θα αναλάμβαναν την επιχείρηση αποτελούντο από έναν στόλο 1.370 αεροσκαφών, 70 πλοία, και φυσικά, από το επίλεκτο στρατιωτικό σώμα (Fallschirmjäger, αερομεταφερόμενες Δυνάμεις της Luftwaffe) του Γ΄ Ράιχ, δυνάμεως 22.700 ανδρών.
Η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε την 20η Μαΐου 1941 σε τρεις τομείς: Χανίων – Μάλεμε, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Παρά τον σφοδρό βομβαρδισμό των κυριότερων αεροδρομίων, λιμανιών και πόλεων του νησιού, τα πρώτα γερμανικά τμήματα σχεδόν αποδεκατίστηκαν. Όμως, η αποτυχημένη βρετανική αντεπίθεση για ανακατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε και του υψώματος 107, τα οποία είχαν περιέλθει στη γερμανική κατοχή τη νύχτα της 21ης Μαΐου, μετέστρεψε την κατάσταση υπέρ του αντιπάλου.
Η πρωτοβουλία περιήλθε πλέον στους Γερμανούς, οι οποίοι συνεχώς ενισχύονταν με νέες αεραποβάσεις. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Μαΐου, ο Διοικητής των συμμαχικών Δυνάμεων Κρήτης κοινοποίησε το σχέδιο εκκενώσεως, το οποίο προέβλεπε αποχώρηση του όγκου των Δυνάμεων από τις περιοχές των Σφακιών.
Το βράδυ της 31ης Μαΐου εγκατέλειψαν τις ακτές των Σφακίων και τα τελευταία βρετανικά τμήματα.
Μέχρι το τέλος του μήνα ολοκληρώθηκε η κατάληψη του νησιού παρά τη σθεναρή άμυνα των βρετανοελληνικών δυνάμεων και την αντίσταση σύσσωμου του κρητικού λαού, ο οποίος αναδείχθηκε σε απρόβλεπτο και καθοριστικό παράγοντα του αγώνα.
Μεγάλης σημασίας, επίσης, ήταν η εθελοντική συμμετοχή στις πολεμικές επιχειρήσεις ενός τμήματος της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (300 πρωτοετείς ευέλπιδες).
Συνοπτικά, τα στοιχεία εκείνα που έγειραν την πλάστιγγα υπέρ της Γερμανίας ήταν: τα σημαντικά κενά στην αμυντική οργάνωση του νησιού, η απουσία του φυσικού υπερασπιστή της νήσου, Vης Μεραρχίας Κρήτης, η οποία βρισκόταν αποκλεισμένη στην ηπειρωτική Ελλάδα, η έλλειψη επικοινωνιών που έπαιξε καθοριστικό αρνητικό ρόλο στην περιοχή Μάλεμε, η παντελής έλλειψη οργάνωσης και εξοπλισμού της πολιτοφυλακής, και τέλος, η απόλυτη αεροπορική κυριαρχία των Γερμανών.
Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι παρά την αρνητική της έκβαση, η Μάχη της Κρήτης κατάφερε ένα ισχυρό πλήγμα στη γερμανική στρατιωτική μηχανή. Το επίλεκτο σώμα των Αλεξιπτωτιστών (το οποίο μέχρι πρότινος είχε επιτύχει σημαντικά κατορθώματα με μικρό κόστος), αιφνιδιαζόμενο από την αντίσταση που επέδειξε ο λαός της Κρήτης, υπέστη τεράστιες απώλειες.
Η Κρήτη έγινε «ο τάφος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών», όπως άλλωστε αναγκάστηκε να ομολογήσει και ο Διοικητής του XI Γερμανικού Σώματος Αεροπορίας, Αντιπτέραρχος Στούντεντ, και η αφορμή για τον μετέπειτα παροπλισμό τους.
Στη Μάχη της Κρήτης, συνετρίβη ένα από τα πολυτιμότερα όπλα του Χίτλερ, καταρρίφθηκε ο μύθος του αήττητου των Δυνάμεων του Άξονα και μπήκαν οι βάσεις για την ανατροπή των στρατηγικών σχεδίων της Γερμανίας.
Δείτε τους χάρτες
