Στον απόηχο του σάλου που προκάλεσε η αποστροφή της βουλευτή και πρώην υφυπουργού Σοφίας Βούλτεψη σχετικά με την έλλειψη εθελοντών πυροσβεστών και τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν, τόσο από τους ίδιους τους πυροσβέστες όσο και από πολιτικά πρόσωπα, έχει σημασία να δούμε τι ισχύει με το δυναμικό των πυροσβεστικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Άλλωστε, όπως και σε κάθε κατάσταση που χρήζει επιχειρησιακής αντιμετώπισης, όπως ασφαλώς είναι οι πυρκαγιές, το ανθρώπινο δυναμικό είναι το Α και το Ω.
Είναι χρήσιμο συνεπώς να δούμε πού βρίσκεται η χώρα μας από άποψη προσωπικού της Πυροσβεστικής, ποια είναι τα είδη των πυροσβεστών και τι ισχύει για τους εθελοντές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
“Δεν χρειαζόμαστε μόνιμους πυροσβέστες”
Πόσο ακριβής είναι αυτή η άποψη; Η Ελλάδα φαίνεται πράγματι ότι διαθέτει μια υψηλή αναλογία μόνιμου πυροσβεστικού προσωπικού σε σχέση με τον πληθυσμό της. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το έτος 2023, η Ελλάδα, η Εσθονία και η Κύπρος κατέγραψαν το υψηλότερο μερίδιο πυροσβεστών στην εθνική τους απασχόληση, με μερίδια άνω του 0,4%.
Σύμφωνα με όσα είχε δηλώσει πριν λίγο καιρό ο αρμόδιος Υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Γιάννης Κεφαλογιάννης, κατά τη φετινή αντιπυρική περίοδο η χώρα μας διαθέτει για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών 18.000 επαγγελματίες και 5.000 εθελοντές πυροσβέστες. Προσοχή όμως. Οι 18.000 επαγγελματίες δεν είναι όλοι μόνιμοι. Αντίθετα, περίπου 2.500 από αυτούς είναι εποχικοί, με οκτάμηνης διάρκειας συμβάσεις απασχόλησης, από την 1η Απριλίου ως τις 30 Νοεμβρίου.
Τα προβλήματα των εποχικών
Οι εποχικοί πυροσβέστες πρέπει να διακρίνονται σαφώς από τους εθελοντές, καθώς υπηρετούν οργανικά ενταγμένοι μέσα στα τμήματα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, από την οποία εξοπλίζονται. Είναι οι πυροσβέστες που συχνά βλέπουμε με μπεζ αντί για μπλε φόρμες. Οι εποχικοί πυροσβέστες βρίσκονται εκ των πραγμάτων σε μια επισφαλή θέση εργασίας σε βάθος χρόνου, ενώ αντιμετωπίζουν διαχρονικά μια σειρά από προβλήματα, που θέτουν προς την πολιτική ηγεσία κατ’ επανάληψη, χωρίς όμως να τυγχάνουν αυτά αντιμετώπισης.
Το μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εποχικοί πυροσβέστες αφορά την διαμονή τους στους τόπους όπου καλούνται να υπηρετήσουν κατά τους θερινούς μήνες. Πολλοί από τους εποχικούς προέρχονται από περιοχές διαφορετικές από αυτές στις οποίες πρέπει να εργαστούν, που σε μεγάλο βαθμό είναι νησιά και γενικότερα τουριστικές περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι, με δεδομένο το χαμηλό ύψος των αποδοχών τους και το ιδιαίτερα υψηλό των σπιτιών σε τουριστικά μέρη, να δυσκολεύονται ιδιαίτερα να βρουν κατοικία κατά τους θερινούς μήνες.
Σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπων του Πανελλαδικού Σωματείου Συμβασιούχων Πυροσβεστών, υπάρχουν πολλοί εποχικοί ή πιο σωστά συμβασιούχοι πυροσβέστες που αναγκάζονται να συγκατοικούν σε απαράδεκτα καταλύματα, να διαβιούν για μήνες σε κάμπινγκ ή ακόμα και να πηγαινοέρχονται σε νησιά κοντινά στην Αττική με το πλοίο προκειμένου να εκτελέσουν τις βάρδιές τους! Από το κάδρο της αδιαφορίας που έχει φτιάξει η πολιτεία, δεν απουσιάζει στις περισσότερες περιπτώσεις και η αυτοδιοίκηση που δεν φροντίζει για την παροχή στοιχειωδών διευκολύνσεων σε προσωπικό που παρέχει κοινωνικό έργο μεγάλης σημασίας.
Πέρα από τέτοια ζητήματα, όπως η στέγαση και η σίτιση, οι εποχικοί πυροσβέστες συχνά έρχονται αντιμέτωποι και με άλλα που αφορούν τη μεγάλη καθυστέρηση στην παροχή από την υπηρεσία των αναγκαίων μέσων ατομικής προστασίας (ΜΑΠ), που αναγκάζονται πολλές φορές να προμηθευτούν οι ίδιοι.
Εθελοντές πυροσβέστες, μια πονεμένη ιστορία
Πλάι όμως στους επαγγελματίες πυροσβέστες, μόνιμους και συμβασιούχους, στέκονται και οι εθελοντές πυροσβέστες. Πρόκειται για πολίτες που διαθέτουν εκπαίδευση, βασικό εξοπλισμό και οργάνωση σε τοπικό επίπεδο, συνεργάζονται με τις κατά τόπους πυροσβεστικές υπηρεσίες και επανδρώνουν σημεία επιτήρησης και ελέγχου δασικών εκτάσεων και ομάδες κατάσβεσης πυρκαγιών.
Όλοι αυτοί δεν πρέπει να συγχέονται με όσους πολίτες τρέχουν να βοηθήσουν αυτοβούλως και ανοργάνωτα σε στιγμές που μια φωτιά απειλεί ένα οικισμό, μια εγκατάσταση ή και κάποια μεμονωμένη ακίνητη περιουσία. Οι εθελοντές πυροσβέστες στην Ελλάδα δεν είναι ένας θεσμός τόσο ανεπτυγμένος όσο σε άλλες χώρες. Αυτό όμως δεν οφείλεται στο ότι οι Έλληνες διακατέχονται από λιγότερο πνεύμα εθελοντισμού σε σχέση με άλλους λαούς. Οι λόγοι, αντίθετα, είναι σαφείς και εύκολα αντιληπτοί, οφείλονται δε στον τρόπο που τους αντιμετωπίζει η πολιτεία.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες
Στην Ελλάδα, πολύ απλά, οι εθελοντές πυροσβέστες είναι ουσιαστικά αόρατοι για την πολιτεία. Δηλαδή, ενώ συνεργάζονται με τις κατά τόπους πυροσβεστικές δυνάμεις, ενώ όπως είδαμε η πολιτική ηγεσία τους συνυπολογίζει στο ανθρώπινο δυναμικό της αντιπυρικής περιόδου, ωστόσο δεν φροντίζει να τους παράσχει τίποτα σε υλικό αλλά συνήθως και ηθικό επίπεδο.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν γίνεται έτσι, το αντίθετο. Καταρχάς, υπάρχουν ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα η Αυστρία ή η Ολλανδία, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των ενεργών πυροσβεστών είναι εθελοντές, ενώ σε αρκετές άλλες χώρες, στην Γαλλία και την Γερμανία για παράδειγμα, οι εθελοντές πυροσβέστες είναι βασικό κομμάτι του μηχανισμού πυρόσβεσης από τις πόλεις μέχρι τις πιο μικρές κοινότητες, είναι ένας κοινωνικός και επιχειρησιακός θεσμός.
Εκεί το κράτος ή οι δήμοι, αναλόγως ποιος έχει την ευθύνη, δεν αναλαμβάνουν απλώς την υποχρέωση να εκπαιδεύσουν και να οργανώσουν τους εθελοντές, αλλά τους παρέχουν όλα τα αναγκαία ΜΑΠ, εργαλεία, οχήματα και λοιπά μέσα, προκειμένου να επιτελέσουν την αποστολή τους.
Δηλαδή ο εθελοντισμός δεν αντιμετωπίζεται ως χόμπυ, όπως περίπου γίνεται στην Ελλάδα, αλλά ως οργανικός βραχίονας της λειτουργίας του κράτους. Γι’αυτό και οι εθελοντές αμείβονται κανονικά για τις ώρες που διαθέτουν στην υπηρεσία και οι εργοδότες υποχρεούνται να τους παρέχουν τη δυνατότητα συμμετοχής στην εθελοντική δράση, όταν χρειάζεται, και λαμβάνουν αποζημίωση για αυτό.
Αντίθετα, στην Ελλάδα οι εθελοντές είναι κατά κανόνα αφημένοι στην τύχη και την καλή τους πρόθεση. Όχι μόνο δεν παρέχεται οποιαδήποτε αποζημίωση, αμοιβή ή έστω παροχή σίτισης κλπ για τον χρόνο που διαθέτουν στην αντιπυρική προστασία, αλλά ούτε καν τα αναγκαία μέσα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάθε εθελοντής να καταθέτει όχι μόνο τον χρόνο του, αλλά συνήθως και χρήματα για να προμηθεύεται ιματισμό, εξοπλισμό, κλπ.
Είναι σαφές ότι με αυτό το πλαίσιο λειτουργίας, είναι θαύμα πραγματικά που η Ελλάδα έχει να παρατάξει και αυτούς τους 5.000 εκπαιδευμένους και εξοπλισμένους εθελοντές πυροσβέστες. Θα έπρεπε η πολιτεία, εφόσον αναγνωρίζει την ανάγκη αύξησης του εθελοντικού δυναμικού και εφόσον τα περιθώρια πρόσληψης της Πυροσβεστικής είναι προφανώς περιορισμένα, να αναπτύξει έναν εντελώς άλλο τρόπο προσέγγισης του εθελοντισμού, λαμβάνοντας παραδείγματα από τα πολλά που προσφέρει η εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Πώς να γίνετε εθελοντές πυροσβέστες
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, Έλληνες πολίτες και πολίτες κρατών-μελών της ΕΕ που ζουν μόνιμα στην Ελλάδα την τελευταία τριετία μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή, αρκεί να είναι μεταξύ 18 και 55 ετών.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες εθελοντών:
Οι εθελοντές πυροσβέστες διακρίνονται σε δύο ομάδες ανάλογα με τα προσόντα τους:
– μάχιμοι εθελοντές πυροσβέστες
– οδηγοί και χειριστές πυροσβεστικών οχημάτων ή μηχανημάτων.
Όσοι επιθυμούν να ενταχθούν στη δεύτερη κατηγορία θα πρέπει να διαθέτουν και την απαραίτητη άδεια οδήγησης.
Τα απαραίτητα δικαιολογητικά
Η διαδικασία ξεκινά με την κατάθεση αίτησης στην πλησιέστερη επαγγελματική Πυροσβεστική Υπηρεσία από 1η Ιουλίου έως 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους. Η αίτηση πρέπει να συνοδεύεται από τα εξής έγγραφα:
– 2 φωτογραφίες τύπου διαβατηρίου ή ταυτότητας.
– αντίγραφο δελτίου ταυτότητας ή διαβατηρίου. Αν έχουν αλλάξει στοιχεία, απαιτείται υπεύθυνη δήλωση.
– αντίγραφο τίτλου σπουδών υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
– αντίγραφο άδειας οδήγησης Β΄ κατηγορίας ή ανώτερης (μόνο για οδηγούς-χειριστές).
– βεβαίωση απόδοσης ΑΦΜ ή εκκαθαριστικό ΔΟΥ.
Για τους πολίτες κρατών-μελών της ΕΕ χρειάζεται επιπλέον υπεύθυνη δήλωση για μόνιμη διαμονή στην Ελλάδα τουλάχιστον τρία χρόνια και πιστοποιητικό ελληνομάθειας επιπέδου Β΄ ή αντίστοιχο.
Υγειονομικά δικαιολογητικά
Για να διασφαλιστεί η καλή σωματική και ψυχική υγεία του υποψήφιου εθελοντή, απαιτούνται γνωματεύσεις από παθολόγο, καρδιολόγο και ψυχίατρο, από δημόσιο φορέα ή ιδιώτη γιατρό. Η ομάδα αίματος πρέπει να αναγράφεται υποχρεωτικά. Οι μελλοντικοί οδηγοί-χειριστές θα πρέπει να καλύπτουν και τις πρόσθετες απαιτήσεις που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία για την απόκτηση υπηρεσιακής άδειας.
Πού υποβάλλεται η αίτηση
Η αίτηση υποβάλλεται στην τοπική Πυροσβεστική Υπηρεσία της περιοχής μόνιμης κατοικίας του υποψηφίου. Το απαραίτητο έντυπο μπορείτε να βρείτε ως υπόδειγμα στο σχετικό ΦΕΚ (Β΄ 4926/25-10-2021). Για να βρείτε ποια υπηρεσία σας εξυπηρετεί, αρκεί να επιλέξετε την Περιφέρεια και την πλησιέστερη Πυροσβεστική Υπηρεσία.