“Ο/Η εκπαιδευτικός, στο μάθημα της Ιστορίας, δεν πρέπει να καταφεύγει στην εύκολη λύση της απλής διάλεξης. Αντίθετα, βασικό άξονα και αφετηρία της διδακτικής διαδικασίας πρέπει να αποτελούν οι πηγές”.
Αυτό ξεκαθαρίζει το ΙΕΠ, με έγγραφο προς τη Βουλή, αναφερόμενο στα νέα Προγράμματα Σπουδών , και υπογραμμίζει τα εξής:
Για τον λόγο αυτό, προτείνεται η συστηματική εισαγωγή των μαθητών/τριών στη μεθοδολογία της προσέγγισης ποικίλων ιστορικών πηγών (εικόνας, φωτογραφίας, αντικειμένου, μνημείου, παραθέματος, πρωτογενών και δευτερογενών).
Η επεξεργασία των πηγών, ιδίως στο Γενικό Λύκειο, προτείνεται να ακολουθεί τα εξής στάδια:
– παρουσίαση σύντομων κειμένων (με περιγραφές, αφηγήσεις, ερμηνείες κ.τ.λ.),
– εξωκειμενική προσέγγιση (πληροφορίες για τον συντάκτη της πηγής,
– το ιστορικό-κοινωνικό-ιδεολογικό πλαίσιο της πηγής),
– κειμενική (πληροφορίες, ερμηνείες, αποσιωπήσεις της πηγής),
– διακειμενική (συγκρίσεις-αντιπαραβολή πηγών που αναφέρονται στο ίδιο ζήτημα) σύνθεση (σύνθεση του περιεχομένου, των ιστορικών πληροφοριών των πηγών).
Στην κατεύθυνση αυτή ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού καθίσταται βοηθητικός, συντονιστικός, ώστε βαθμιαία οι μαθητές/τριες να εθιστούν στη χρήση και επεξεργασία των πηγών.
Ειδικότερα, η έρευνα των γραπτών πηγών, άμεσων και έμμεσων, πρέπει να είναι για τους/τις μαθητές/τριες μέσο αμεσότερης προσέγγισης μιας ιστορικής εποχής, καθώς επίσης και κατανόησης και ερμηνείας των ιστορικών φαινομένων ή ζητημάτων.
Η μαθητεία στην έρευνα των πηγών εξοικειώνει σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες με τη δουλειά του ιστορικού, γιατί τους/τις ασκεί στην ουσία της ιστορικής έρευνας (αντιπαραβολή και έλεγχος αξιοπιστίας των πηγών, κίνητρα και ερμηνείες ιστορικών κ.ά.).
Μάλιστα, με την επεξεργασία τεκμηρίων που παρουσιάζουν διαφορετικές εκδοχές του ίδιου γεγονότος ή φαινομένου αναπτύσσονται σταδιακά η κριτική σκέψη, η κριτική στάση απέναντι σε ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα, η ικανότητα διατύπωσης υποθέσεων, νόμων ή ορισμών, γενικεύσεων και διασύνδεσης των γεγονότων, γενικότερα αναπτύσσεται η ικανότητα να αξιολογούν την ανθρώπινη δράση και να διατυπώνουν, χωρίς προκατάληψη, αξιολογικές ηθικές κρίσεις. Με τον τρόπο αυτό διαμορφώνονται πολίτες με αξίες και εφόδια αντίστασης σε προσπάθειες χειραγώγησης.
Η ανάθεση και εκπόνηση εργασιών (ατομικών ή ομαδικών) και η σύνδεσή τους με θέματα/έρευνες τοπικής ιστορίας ενθαρρύνουν την ενεργητικότερη συμμετοχή, καθώς και – όπου και όποτε είναι εφικτό και εφαρμόσιμο- την παραγωγή ιστορικής γνώσης.
Η χρήση εποπτικών μέσων (συμβατικών και ψηφιακών) παρέχει ευκαιρίες για αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της ιστορικής γνώσης και κατανόηση των θεωρητικών ζητημάτων του μαθήματος.
Συγχρόνως, σημαντική καινοτομία του νέου ΠΣ Ιστορίας του Γενικού Λυκείου είναι η θεματική διάρθρωση της ιστορικής γνώσης.
Έτσι, στην Α ́ Λυκείου οι μαθητές/τριες αποκτούν γνώσεις για τις μορφές κρατικής οργάνωσης, τους θεσμούς, τη διοίκηση, καθώς και το περιεχόμενο διαφόρων ιδεολογικών ρευμάτων από την Αρχαιότητα έως τη Σύγχρονη Εποχή.
Στη Β ́ Λυκείου οι μαθητές/τριες αποκτούν γνώσεις για τον τρόπο οργάνωσης των κοινωνιών, τη λειτουργία της οικονομίας και τις πληθυσμιακές μεταβολές από την Αρχαιότητα έως τη Σύγχρονη Εποχή.
Στη Γ ́ Λυκείου οι μαθητές/τριες αποκτούν γνώσεις για τη συγκρότηση και τη λειτουργία διαφόρων συστημάτων ασφαλείας, καθώς και την εξέλιξη διεθνών ζητημάτων από την Αρχαιότητα έως τη Σύγχρονη Εποχή.
Τέλος, στο μάθημα της Γ ́ Λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών οι μαθητές/τριες αποκτούν γνώσεις για το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία της Ιστορίας ως επιστήμης, καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο εργάζεται ο ιστορικός, ενώ στο ίδιο μάθημα εμπεριέχονται ως διακριτές ενότητες και οι ακόλουθες: «Το Ελληνικό Ζήτημα και η λύση του (από τον ώριμο Νεοελληνικό Διαφωτισμό έως την ένταξη της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη) και «Η Ευρώπη ως ιστορική ενότητα από την Αρχαιότητα έως τη Σύγχρονη Εποχή».
Τοπική Ιστορία-Τοπική Γεωγραφία
Επιπρόσθετα, με την υπ’ αριθ. πρωτ. 36085/ΓΔ4/01-04-2025 «Πρόσκληση υποβολής προτάσεων Δράσεων Τοπικής Ιστορίας και Τοπικής Γεωγραφίας από τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης», το Υ.ΠΑΙ.Θ.Α., μετά από σχετική εισήγηση του ΙΕΠ (πράξη 13/14-03-2025 του ΔΣ), απηύθυνε πρόσκληση στις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης όλης της χώρας να προβούν, με ευθύνη των Εποπτών/τριών Ποιότητας της Εκπαίδευσης, στην ανάπτυξη σχεδιασμού μιας δράσης Τοπικής Ιστορίας και μιας Τοπικής Γεωγραφίας στα μαθήματα Ιστορίας και Γεωγραφίας στο Δημοτικό και αντίστοιχα στα μαθήματα Ιστορίας και Γεωλογίας-Γεωγραφίας στο Γυμνάσιο. Πιο συγκεκριμένα, κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης, αντίστοιχα, προβλέπεται να καταθέσει δύο σχέδια Δράσεων (ένα Τοπικής Ιστορίας και ένα Τοπικής Γεωγραφίας) βάσει του προτύπου των φάσεων υλοποίησης των Δράσεων Ενεργού Πολίτη.
Οι δράσεις αυτές θα αναρτώνται στους δικτυακούς τόπους των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης και των σχολικών μονάδων, καθώς επίσης και θα κοινοποιούνται στο ΙΕΠ, προκειμένου να ενταχθούν στην ψηφιακή πλατφόρμα των Δράσεων Ενεργού Πολίτη.
Με τις δράσεις Τοπικής Ιστορίας και Τοπικής Γεωγραφίας στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο οι μαθητές/τριες επιδιώκεται να:
Εντοπίζουν, επιλέγουν, αξιολογούν και αξιοποιούν τις κατάλληλες πηγές πληροφόρησης τοπικής ιστορίας και τοπικής γεωγραφίας.
Ερευνούν την τοπική ιστορία και τοπική γεωγραφία διατυπώνοντας υποθέσεις εργασίας με σκοπό την υλοποίηση δράσεων.
Νοηματοδοτούν το ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον, ώστε να κατανοήσουν τον περιβάλλοντα φυσικό και κοινωνικό χώρο και να εντάσσονται δημιουργικά σε αυτόν. •Παρατηρούν, περιγράφουν, συγκρίνουν και εξηγούν τους λόγους για τους οποίους το ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον έχει αποκτήσει την παρούσα μορφή του στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.
Συμμετέχουν δημιουργικά σε δράσεις διατήρησης της πολιτισμικής φυσιογνωμίας του τόπου τους.
Σε εξελιξη η συγγραφή βιβλίων
Βρίσκεται σε εξέλιξη η υλοποίηση της Πράξης «Συγγραφή, Αξιολόγηση και Ένταξη διδακτικών βιβλίων στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων και στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Διδακτικών Βιβλίων [6010165]» (https://iep.edu.gr/el/nea-didaktika-vivlia).
Τα υπό αξιολόγηση διδακτικά πακέτα για κάθε γνωστικό αντικείμενο της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης και της Ιστορίας, περιλαμβάνουν διδακτικά βιβλία, τετράδια ασκήσεων και εργαστηριακούς οδηγούς, το περιεχόμενο των οποίων θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί από τους/τις εκπαιδευτικούς και τους/τις μαθητές/τριες τόσο σε έντυπη, όσο και σε ψηφιακή μορφή· παράλληλα, αναπόσπαστο μέρος του κάθε διδακτικού πακέτου αποτελούν τα Ψηφιακά Μαθησιακά Αντικείμενα, που διασυνδέονται με τα βιβλία μέσω QR codes.
Oι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να επιλέγουν ένα διδακτικό πακέτο για κάθε μάθημα, το οποίο θα διατίθεται σε έντυπη μορφή και θα αποτελεί το βασικό εγχειρίδιο εκπαιδευτικών και μαθητών/τριών.
Οι ψηφιακοί πόροι του συγκεκριμένου έντυπου διδακτικού πακέτου και τα υπόλοιπα διδακτικά πακέτα κάθε μαθήματος θα λειτουργούν συμπληρωματικά και επικουρικά για την επίτευξη των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων κάθε γνωστικού αντικειμένου και για τον εμπλουτισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας.