Λίγες ώρες απομένουν πριν ξεκινήσουν οι Πανελλαδικές εξετάσεις και το άγχος κυριαρχεί — κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Κάποιοι νιώθουν να πνίγονται από την πίεση, άλλοι μετρούν ανάσες προσπαθώντας να κρατηθούν ψύχραιμοι. Είναι η κορύφωση μιας διαδρομής γεμάτης κόπο, προσδοκίες και αγωνία.
Όμως, μέσα σε αυτή τη μεγάλη εικόνα, υπάρχουν πολλές διαφορετικές πραγματικότητες: εκείνοι που έχουν βάλει ξεκάθαρο στόχο και παλεύουν για μια σχολή, και εκείνοι που δίνουν για την εμπειρία, γνωρίζοντας ήδη τον δρόμο που θα ακολουθήσουν.
Σε μια παρόμοια φάση βρισκόμουν κι εγώ πριν από χρόνια — ίσως λίγο πιο χαλαρή, γιατί είχα πάρει απόφαση τι θέλω να κάνω. Αυτό με βοήθησε να δω τα πράγματα πιο καθαρά, πιο ανθρώπινα. Γιατί, τελικά, οι Πανελλήνιες δεν είναι το τέλος ούτε η απόλυτη ευκαιρία. Είναι μια σημαντική δοκιμασία, αλλά όχι καθοριστική για όλη σου τη ζωή.
Όπως επισημαίνει και η αναπτυξιακή ψυχολόγος Θεοδώρα Πασπαράκη, η υποστήριξη και η αίσθηση ασφάλειας που νιώθεις γύρω σου παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση του άγχους αυτών των ημερών.
Γι’ αυτό, μέσα από τις απαντήσεις της, συγκέντρωσα μερικές σκέψεις και πρακτικές συμβουλές για να σε βοηθήσουν να σταθείς ψύχραιμος, να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά σου και — πάνω απ’ όλα — να θυμάσαι ότι ό,τι κι αν γίνει, εσύ αξίζεις. Και η ζωή σου έχει ακόμα πολλές όμορφες διαδρομές να σου αποκαλύψει.
1. Γιατί το άγχος είναι τόσο έντονο στις Πανελλήνιες εξετάσεις;
Οι Πανελλήνιες δεν είναι απλώς μια εξέταση αλλά ένα κοινωνικό και οικογενειακό ορόσημο. Ένας κόμβος όπου συναντώνται οι προσδοκίες των άλλων με τις ελπίδες και τους φόβους του εφήβου. Σε μια περίοδο ζωής όπου η ταυτότητα είναι ακόμη ρευστή και η ανάγκη για αποδοχή έντονη, το άγχος ενισχύεται από την πεποίθηση ότι μια μόνο στιγμή μπορεί να κρίνει ολόκληρο το μέλλον ή την προσωπική αξία.
2. Τι μπορούν να κάνουν οι μαθητές λίγες ώρες πριν τις Πανελλήνιες για να διαχειριστούν το άγχος τους;
Η τελική ευθεία δεν είναι για υπερπροσπάθεια αλλά για συντήρηση της σταθερότητας. Χρειάζεται επανάληψη ήπιου ρυθμού, αποφυγή καινούριας ύλης, επαρκής ύπνος και μικρές καθημερινές ανάσες όπως ένας περίπατος ή λίγα λεπτά σωματικής χαλάρωσης. Η ξεκούραση σε αυτή τη φάση δεν είναι πολυτέλεια αλλά προϋπόθεση για απόδοση.
3. Πώς να αντιμετωπίσει κάποιος τη σκέψη πως θα αποτύχει ή ότι δεν θυμάται τίποτα;
Αυτές οι σκέψεις είναι αναμενόμενες σε συνθήκες υψηλής πίεσης και δεν αποτελούν αντικειμενική αλήθεια. Η αναγνώρισή τους χωρίς δράμα – σαν φωνές πανικού που έρχονται και φεύγουν – βοηθά τον μαθητή να πάρει απόσταση από τον φόβο. Η μνήμη δεν χάνεται· συχνά μπλοκάρει προσωρινά από την ένταση. Όταν ξεκινήσει η διαδικασία, οι πληροφορίες ενεργοποιούνται ξανά.
4. Είναι σωστό να διαβάζουν μέχρι τελευταία στιγμή ή να σταματήσουν την προηγούμενη μέρα;
Η προηγούμενη μέρα δεν είναι για κατακτήσεις αλλά για ρύθμιση εσωτερικής ισορροπίας. Μια ελαφριά επανάληψη μέχρι το απόγευμα μπορεί να βοηθήσει, αλλά η νυχτερινή πίεση κουράζει το νου και στερεί ύπνο. Το σώμα και το μυαλό χρειάζονται ανάπαυση για να αποδώσουν. Η εμπιστοσύνη στην προετοιμασία έχει περισσότερη αξία από την αγωνιώδη αναζήτηση της τελευταίας στιγμής.
5. Πώς μπορούν οι γονείς να στηρίξουν ψυχολογικά το παιδί τους χωρίς να το αγχώσουν περισσότερο;
Η στήριξη δεν κρύβεται σε μεγάλες συμβουλές αλλά σε μικρές πράξεις κατανόησης και σταθερότητας. Οι γονείς χρειάζεται να δείξουν ότι το παιδί τους έχει αξία ανεξάρτητα από την επίδοση. Να αποφύγουν τις συγκρίσεις, να μην φορτώσουν με το δικό τους άγχος και να σταθούν ήσυχα στο πλάι του παιδιού, σαν ασφαλές πλαίσιο, όχι σαν αξιολογητές. Ο λόγος τους πρέπει να είναι στήριγμα, όχι βάρος.
6. Πώς να διαχειριστεί το άγχος όταν ανοίξει το τετράδιο και δεν αναγνωρίσει αμέσως τα θέματα;
Το πρώτο βήμα είναι η σταθεροποίηση. Τρεις αργές, βαθιές αναπνοές δίνουν χρόνο στο μυαλό να επανασυνδεθεί με όσα γνωρίζει. Η σκέψη πως τίποτα δεν είναι γνώριμο είναι συχνά αποτέλεσμα στιγμιαίου μπλοκαρίσματος, όχι πραγματικής άγνοιας. Αν ο μαθητής ξεκινήσει από το πιο προσιτό ερώτημα, η ροή αποκαθίσταται και η αυτοπεποίθηση επανέρχεται.
7. Πώς να θυμούνται τα παιδιά ότι οι Πανελλήνιες δεν είναι το τέλος του κόσμου;
Οι Πανελλήνιες είναι ένα κεφάλαιο, όχι ο επίλογος. Δεν ορίζουν την αξία ενός ανθρώπου ούτε προδικάζουν το μέλλον του. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι για να φτάσει κανείς εκεί που θέλει, και μερικές φορές ο αρχικός δρόμος δεν είναι ο πιο ουσιαστικός. Ο έφηβος χρειάζεται να νιώσει ότι έχει δικαίωμα να ονειρεύεται και να επαναπροσδιορίζει τη διαδρομή του, ακόμη και μετά από μια δυσκολία.
Και να θυμάσαι: οι Πανελλήνιες είναι απλώς ένα κεφάλαιο — όχι το βιβλίο ολόκληρο. Η ζωή σου δεν χωράει σε ένα γραπτό. Ό,τι κι αν γίνει, κράτα το κεφάλι ψηλά. Τα όνειρά σου δεν σταματούν εδώ — τώρα μόλις αρχίζουν.