«Να μπει το παιδί στο πανεπιστήμιο». Στην Ελλάδα, σε μια εποχή που όλα κινούνται με εξωφρενικά γρήγορες ταχύτητες, κάποια πράγματα παραμένουν σταθερά· τουλάχιστον στο μυαλό πολλών γονιών και στις γενικές αρχές του εκπαιδευτικού μας συστήματος: Ο στόχος του μαθητή (οφείλει να) είναι η είσοδος σε ένα πανεπιστημιακό τμήμα.
Ένας μικρόκοσμος υπηρεσιών έχει δομηθεί γύρω από το στοίχημα που θέτουν περίπου 90.000 υποψήφιοι κάθε χρόνο για τις 68.800 θέσεις των ΑΕΙ. Στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς ο κωδικός «φροντιστήριο» πρωταγωνιστεί. Επιπλέον, προστίθενται δαπάνες για την ενίσχυση του πνεύματος, του σώματος και της ψυχολογίας του μαθητή, προκειμένου να ανταπεξέλθει στη δοκιμασία. Βιταμίνες, αγχολυτικά, ειδική διατροφή, συμβουλευτική σταδιοδρομίας, ψυχομετρικά τεστ και τεστ δεξιοτήτων, ειδικό περιεχόμενο σε Tik Tok και social media, είναι μερικές από τις παραμέτρους που συνοδεύουν τα 17χρονα. Για τις οικογένειες, το συνολικό κόστος προετοιμασίας για τις Πανελλαδικές ξεπερνά έναν μέσο μηνιαίο μισθό για κάθε μήνα, με αφετηρία ένα ή δύο χρόνια πριν τις εξετάσεις.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το TikTok αναδεικνύεται σε χώρο εξομολόγησης και υποστήριξης για μαθητές που προετοιμάζονται για τις Πανελλήνιες. Για κάποιους από αυτούς, η πλατφόρμα λειτουργεί σαν ένα ψηφιακό «ημερολόγιο» – ένας χώρος στον οποίο μπορούν να μοιραστούν όχι μόνο τεχνικές μελέτης, αλλά και τα δάκρυά τους στις πιο δύσκολες πτυχές αυτής της απαιτητικής περιόδου.
«Τι θέλω τελικά να κάνω στη ζωή μου;»
Η Σοφία Καμπέρη, σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού και υποψήφια διδάκτωρ, περιγράφει τον ρόλο της ως ένα GPS που καθοδηγεί τους νέους στην αναζήτηση της καλύτερης διαδρομής προς τον στόχο τους. Μέσα από συζήτηση και, σε κάποιες περιπτώσεις, ψυχομετρικά τεστ, οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού βοηθούν τους μαθητές να ανακαλύψουν τομείς που ενδιαφέρουν πραγματικά τους μαθητές. Συχνά την επισκέπτονται μαθητές και γονείς γεμάτοι άγχος και αμφιβολίες, φοβούμενοι ότι μια λάθος απόφαση μπορεί να ακυρώσει τους κόπους μιας ολόκληρης χρονιάς.
«Τα παιδιά ακολουθούν τις τάσεις χωρίς να κατανοούν πλήρως τα επαγγέλματα που επιλέγουν, ενώ άλλα, κουρασμένα από την πίεση όλης της χρονιάς, θέλουν απλώς να τελειώσουν. Αν δεν γνωρίζει ο υποψήφιος τι τον γεμίζει και τι τον κουράζει, κάθε τομέας θα του φαίνεται ξένος. Το συναίσθημα που έχουν όταν βρίσκουν τον τομέα που τους ταιριάζει δεν έχει να κάνει με τις τάσεις. Υπάρχει, βέβαια, και μια μερίδα μαθητών, που έρχεται «διαβασμένη». «Κάποια παιδιά έχουν ακούσει για την τεχνητή νοημοσύνη, την κυβερνοασφάλεια, τα green jobs, τα data, τις STEM σπουδές, αλλά τις περισσότερες φορές δεν έχουν καταλάβει ακριβώς τι σημαίνουν αυτά τα επαγγέλματα στην πράξη».
Σοφία Καμπέρη, σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού
Συμβουλές που μεγαλώνουν άριστα παιδιά
Την ίδια ώρα, αρκετοί γονείς ανησυχούν για τη διατροφή των παιδιών τους. Σύμφωνα με τη Μαρία Μεντζέλου, διαιτολόγο – διατροφολόγο, όλο και πιο συχνά οι ίδιοι οι μαθητές είναι ευαισθητοποιημένοι σε θέματα διατροφής και αναζητούν ολιστικούς τρόπους για να βελτιώσουν την απόδοσή τους. «Στην τελική ευθεία πριν τις εξετάσεις, η καλή διατροφή βοηθάει σημαντικά στη συγκέντρωση, στην καλύτερη απόδοση, αλλά και στο κομμάτι της ψυχολογίας», τονίζει η κα Μεντζέλου. «Το πιο συχνό λάθος που κάνουν οι υποψήφιοι, λόγω του έντονου προγράμματός τους, είναι η παράλειψη γευμάτων και φρούτων, καθώς και η αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης, που λειτουργεί μόνο ως προσωρινή πηγή ενέργειας».
Μαρία Μεντζέλου, διαιτολόγος – διατροφολόγος
«Πάρε, παιδί μου, τη βιταμίνη σου»
Η Άννα Π. διατηρεί δικό της φαρμακείο τα τελευταία χρόνια. «Υπάρχουν δύο ειδών γονείς. Από τη μία, είναι εκείνοι που ξεκινούν να αγοράζουν πολυβιταμίνες από την αρχή της χρονιάς, προσπαθώντας να προστατεύσουν τα παιδιά τους από ιώσεις και υπερκόπωση. Από την άλλη, εκείνοι που αγοράζουν για πρώτη φορά βιταμίνες μετά το Πάσχα για να βοηθήσουν την τελευταία στιγμή τα παιδιά τους να ανταπεξέλθουν στις αυξανόμενες απαιτήσεις των εξετάσεων». Βέβαια, υπάρχουν και κάποιες -ελάχιστες- περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς έχουν ζητήσει φαρμακευτική αγωγή. «Συνήθως ζητούν αγχολυτικά, και δυστυχώς χωρίς να έχουν προηγουμένως μιλήσει με γιατρό. Δυστυχώς σε αυτές τις περιπτώσεις η θέση μας είναι δύσκολη», καταλήγει.
Time management στα 17
Στο project «ενδυνάμωση του υποψηφίου» περιλαμβάνουν και άλλες ειδικότητες. Κάποιες είναι λίγο πολύ αναμενόμενες, όπως για παράδειγμα οι ψυχολόγοι, κάποιες είναι πιο… new age. Σε αυτές περιλαμβάνονται γυμναστές που αναλαμβάνουν να μυήσουν τα παιδιά σε τεχνικές χαλάρωσης και ήπιας άσκησης, προκειμένου να είναι σε θέση να ελέγξουν το άγχος τους και να εκτονώσουν την έντασή τους. Επιπλέον, υπάρχουν σύμβουλοι οργάνωσης της ζωής του υποψήφιου. Ένας τέτοιος σύμβουλος αναλαμβάνει να δημιουργήσει ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα μελέτης της ύλης. Πρόκειται για ένα time schedule εβδομαδιαίο ή δεκαπενθημέρου, που προβλέπει αναλυτικά ανά ώρα και ανά μέρα τι πρέπει να κάνει ο υποψήφιος ώστε να εκπληρώνει όλες τις υποχρεώσεις του για το σχολείο, το φροντιστήριο ή τα ιδιαίτερα, λαμβάνοντας υπόψη κάθε παράμετρο: από τις ώρες ύπνου ή χαλάρωσης, μέχρι την ώρα που χρειάζεται ο μαθητής για να κάνει τη διαδρομή προς και από το φροντιστήριο, και από το διάβασμα για κάθε ενότητα ύλης έως τις επαναλήψεις για τα τεστ προσομοίωσης των εξετάσεων. Η συμβουλευτική αυτού του είδους λαμβάνει υπόψη το επίπεδο του μαθητή και τον επιθυμητό στόχο, δηλαδή το πανεπιστημιακό τμήμα. Το time management προσφέρεται συνήθως από τα φροντιστήρια ως ξεχωριστή υπηρεσία, ενώ στο συνολικό πακέτο προβλέπεται και συμβουλευτική για τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού.
Οι δικές μου Πανελλαδικές
Υποψήφιοι που αυτές τις ημέρες δίνουν εξετάσεις μας μίλησαν για την ώρα της «κρίσης».
Μάνος, μαθητής ΕΠΑΛ
Το όνειρό μου είναι να γίνω μηχανικός αυτοκινήτων, γι’ αυτό και επέλεξα να φοιτήσω σε ΕΠΑΛ. Οι Πανελλήνιες έχουν αλλάξει αρκετά τη ζωή μου. Αρχικά με την έναρξη των θερινών μαθημάτων, ξεκίνησα να διαβάζω πιο στοχευμένα. Καθ’ όλη τη σχολική χρονιά οι έξοδοι παρέμειναν σταθερές καθώς βοηθούσαν αρκετά την ψυχολογία μου, ωστόσο από το Πάσχα και μετά τις περιόρισα στο ελάχιστο.
Ματίνα, υποψήφια για την Ιατρική Αθηνών
Από παιδί ονειρεύομαι να γίνω γιατρός και θέλω να περάσω στην Ιατρική Αθηνών. Πριν από έναν χρόνο πήρα την πιο συνειδητή απόφαση της μέχρι τότε ζωής μου: να ακολουθήσω τον τομέα της Υγείας. Από εκείνη τη στιγμή, όλα άρχισαν να περιστρέφονται γύρω από τον στόχο μου. Περιόρισα από νωρίς τις εξόδους, και αφιερώθηκα στο διάβασμα. Οι δυσκολίες είναι πολλές και στην καθημερινότητα, αλλά το όνειρό μου με κρατάει συγκεντρωμένη. Βέβαια, κάποιες φορές αναρωτιέμαι αν όλες αυτές οι γνώσεις θα μου χρειαστούν πραγματικά στο μέλλον, αλλά προσπαθώ να μην αποσπώμαι. Η προτεραιότητα είναι μία, και είναι ξεκάθαρη.
Ελένη, υποψήφια για δεύτερη φορά
Η δεύτερη φορά που δίνω φέτος είναι πολύ πιο εύκολη από πέρυσι, γιατί δεν υπάρχει η πίεση του σχολείου και άλλων μαθημάτων. Είναι καθαρή προετοιμασία για τις πανελλήνιες. Είναι λίγο αγχωτικό γιατί είναι στιγμές που σκέφτομαι τι θα γίνει αν δεν περάσω πάλι, αλλά σε γενικές γραμμές δεν συγκρίνεται με το περσινό. Κοιμάμαι και τρώω καλύτερα και περιμένω απλά να δώσω και το τελευταίο μάθημα. Δεν θεωρώ αποτυχία το ότι δεν πέρασα την πρώτη φορά που έδωσα εξετάσεις, γιατί μπήκα στην 2η επιλογή μου που είναι μια φανταστική σχολή, όμως δίνω ξανά για να πετύχω την πρώτη μου επιλογή, την Ιατρική, που είναι το όνειρο μου.
Ηρακλής, υποψήφιος για τις οικονομικές σχολές
Φέτος ήταν η πρώτη χρονιά που διάβασα συστηματικά. Τις προηγούμενες χρονιές πρόσεχα στα μαθήματα για να μην έχω πολλά κενά, αλλά στο σπίτι δεν μπορώ να πω ότι διάβαζα. Έμενα με βοήθησε το άγχος τις περισσότερες φορές διότι όταν αγχωνόμουν διάβαζα περισσότερο, άρα ήταν δημιουργικό άγχος. Καθ’ όλη την προετοιμασία δεν στερήθηκα κάτι, έβγαινα 2-3 φορές την εβδομάδα. Δεν ξέρω ακριβώς σε ποια σχολή θέλω να περάσω, όμως σίγουρα θα έχει να κάνει με τα οικονομικά. Αυτό που κατάλαβα είναι ότι οι Πανελλήνιες παρουσιάζονται ως κάτι πολύ δύσκολο, ενώ στην ουσία δεν είναι κάτι τραγικό.
Φοίβη, μαθήτρια καλλιτεχνικού λυκείου
Μετά από δύο χρόνια σιωπής, βρίσκομαι τώρα μπροστά στις πανελλήνιες. Έμαθα να σωπαίνω, να ζω με τον αμείλικτο χρόνο, να μετρώ τον εαυτό μου σε ψυχρά διαγωνίσματα που δεν λένε όλη την αλήθεια. Μου είπαν πως αυτή η στιγμή θα καθορίσει τα πάντα, μα οι προσδοκίες έγιναν κλουβιά, όχι φτερά που σε σηκώνουν ψηλά. Κατάλαβα πως η ζωή δεν παίζεται σε μια εξέταση, υπάρχουν δρόμοι, επιλογές που φυτρώνουν όταν όλα μοιάζουν τελειωμένα. Δεν ψάχνω την τελειότητα· ψάχνω χώρο για το δικό μου όνειρο: μια ζωή που θα είναι δική μου, αληθινή και ελεύθερη.
Δημήτρης Νανόπουλος, ακαδημαϊκός
«Έχω μεγάλη εκτίμηση για τον αγώνα αντοχής, την αγωνία και την υπομονή των νέων μας που συμμετέχουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Είναι μια δοκιμασία που, στην Ελλάδα, δεν φαίνεται να έχει αλλάξει πολύ, από την εποχή που ήμουν κι εγώ μαθητής. Και παρ’ όλο που τα χρόνια πέρασαν, θυμάμαι ακόμα την ένταση, την προσμονή, τον φόβο αλλά και την ελπίδα που είχα κι εγώ κάποτε, όταν στεκόμουν στην ίδια θέση. Τότε τις λέγαμε «εξετάσεις για το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο», όμως το βάρος στην καρδιά ήταν ίδιο. Ήξερα πως η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν ήταν απλώς μια επιθυμία. Για μένα, τότε, ήταν μονόδρομος για να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου.
Σήμερα, παρατηρώ μαθητές κουρασμένους από το διάβασμα και την ένταση της προετοιμασίας, γονείς που παρακολουθούν με αγωνία την προσπάθειά τους, και εκπαιδευτικούς που προσπαθούν να σταθούν όσο πιο υποστηρικτικά γίνεται. Μα πάνω απ’ όλα, βλέπω μια γενιά που αντέχει. Που παλεύει. Που στέκεται όρθια απέναντι σε μια διαδικασία που ζητάει πολλά και προσφέρει λίγα με σιγουριά.
Η περίσταση απαιτεί ψυχραιμία και εσωτερική συγκέντρωση. Πριν ξεκινήσετε να γράφετε, πάρτε μια βαθιά ανάσα. Όσο μπορείτε και αντέχετε, κρατήστε καθαρό το μυαλό σας και φροντίστε τον εαυτό σας – όχι ξενύχτι την παραμονή, όχι πανικός στο πρώτο δύσκολο θέμα. Διαβάστε τις εκφωνήσεις με προσοχή. Κάντε μια μικρή ταξινόμηση στο μυαλό σας, από τα πιο εύκολα στα πιο απαιτητικά. Κερδίστε χρόνο και ψυχραιμία. Το κάθε λεπτό μετράει, όχι μόνο για το γραπτό, αλλά και για την ψυχολογία σας.
Αυτή τη μέθοδο – self-made – ακολουθούσα από το Γυμνάσιο μέχρι το Πανεπιστήμιο. Δούλευε τις περισσότερες φορές, αν και όχι πάντα. Θυμάμαι μια φορά, δεν είχα πάρει τον βαθμό που περίμενα στη Γεωμετρία. Το σοκ ήταν μεγάλο, αλλά τελικά μου έγινε ένα μάθημα για το μέλλον, ώστε να γίνω πιο προσεκτικός, πιο μεθοδικός. Και στις τελικές εξετάσεις, πήγα πολύ καλά, αλλά όχι τέλεια σε όλα.
Γιατί έτσι είναι η ζωή. Κερδίζεις μερικά, χάνεις μερικά. Το σημαντικό είναι να μη σταματήσεις να προσπαθείς.
Σε όλα τα παιδιά που άντεξαν την πίεση αυτής της σκληρής χρονιάς, θέλω να πω ένα μεγάλο μπράβο. Να δώσετε τον καλύτερό σας εαυτό. Να ολοκληρώστε την προσπάθειά σας. Όποιο και να είναι το αποτέλεσμα. Να ξέρετε πως δεν είστε μόνοι. Συμμερίζομαι κάθε λεπτό την αγωνία σας. Ακόμα κι αν έχουν περάσει δεκαετίες, δεν ξεχνιούνται ποτέ αυτά τα συναισθήματα.
Θυμηθείτε: οι Πανελλήνιες δεν είναι η μόνη ευκαιρία. Δεν είναι πια μονόδρομος. Είναι απλώς η πρώτη μεγάλη μάχη. Και σας προετοιμάζει – όχι μόνο για τη σχολή, αλλά για τη ζωή. Αν χάσετε μια μάχη, δεν σημαίνει ότι χάθηκε και ο πόλεμος. Ο κόσμος δεν τελειώνει σε ένα βαθμό. Ούτε τα όνειρα.
Εύχομαι από καρδιάς να φωτίσει ο δρόμος σας. Να δείτε τους κόπους σας να δικαιώνονται, αλλά πάνω απ’ όλα να δείτε τον εαυτό σας να δυναμώνει. Γιατί αυτός είναι ο αληθινός στόχος.
Καλή επιτυχία σε όλους. Είμαστε μαζί σας».
Δημήτρης Νανόπουλος, Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Ομότιμος Καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών
Μανώλης Παπουτσάκης, σεφ:
«Ήμουν τριτοδεσμίτης και θυμάμαι πως στις Πανελλήνιες είχα μέσο όρο γύρω στο 17,5 στα τέσσερα μαθήματα. Από τα αγαπημένα μου ήταν η Έκθεση και τα Αρχαία. Αντίθετα, το χειρότερό μου μάθημα ήταν η Ιστορία – όχι επειδή το ίδιο το αντικείμενο δεν είχε ενδιαφέρον, αλλά λόγω του τρόπου με τον οποίο το διδαχτήκαμε και εξεταζόμασταν σε αυτό: με παπαγαλία και στείρα αποστήθιση. Η Φιλοσοφική ήταν από την αρχή ο στόχος μου. Δεν ήταν μια λύση ανάγκης ή επιλογή της τελευταίας στιγμής. Ξεκίνησα με το προπτυχιακό και συνέχισα μέχρι το διδακτορικό. Κάποια στιγμή, καθώς έγραφα τη διατριβή μου, για να μπορέσω να βιοποριστώ «μπήκα» στην κουζίνα, και από τότε δεν ξαναβγήκα ποτέ. Αν μπορούσα να απευθυνθώ στους υποψήφιους που προετοιμάζονται για τις Πανελλήνιες, θα τους έλεγα να μην επιλέξουν το αντικείμενο σπουδών με κριτήριο το επάγγελμα που τους φαίνεται πιο προσοδοφόρο. Αντίθετα, να σκεφτούν τι τους εμπνέει πραγματικά, τι θα τους έκανε χαρούμενους να μαθαίνουν κάθε μέρα. Το επάγγελμα θα προκύψει στην πορεία — και μπορούν να είναι σίγουροι γι’ αυτό».
Ιστορία Πανελλαδικών Εξετάσεων
1922
Νόμος 2905/1922: Θεσπίζονται για πρώτη φορά εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια.
1964
Πρώτη κεντρική, ενιαία διοργάνωση εξετάσεων από το Υπουργείο Παιδείας υπό την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου
1980–1982
Εισαγωγή του όρου “Πανελλήνιες Εξετάσεις” με τον Νόμο 1035/1980 (Νόμος Ράλλη)
Εξετάσεις και στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου
1983–1999
Εφαρμογή συστήματος “Δεσμών” με τέσσερις δέσμες μαθημάτων (Νόμος 1351/83)
Δεν υπολογίζεται ο βαθμός απολυτηρίου για την εισαγωγή στα ΑΕΙ με τον Νόμο 1771/88 (εφαρμογή από 1991)
Δυνατότητα διατήρησης βαθμολογίας σε μαθήματα έως και 2 φορές
Η 4η Δέσμη οδηγούσε σε σχολές Κοινωνικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών και ανάλογα με την χρονιά και τις σχολές το μάθημα της Κοινωνιολογίας ήταν είτε υποχρεωτικό, είτε προαιρετικό/ επιλεγόμενο
1999–2001
Κατάργηση των Δεσμών, εισαγωγή κατευθύνσεων: Θεωρητική, Θετική, Τεχνολογική
Τα μαθήματα αρχικά ήταν 14, και μειώθηκαν σε 9 με τον Νόμο 2909/2001
Η Κοινωνιολογία καταργείται από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα
2006
Κατάργηση εξετάσεων στη Β΄Λυκείου
Μείωση εξεταζόμενων μαθημάτων σε 6
Θέσπιση βάσης του 10 επί υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου
2011
Κατάργηση της βάσης του 10
2013
Εφαρμογή του συστήματος “Νέο Λύκειο” (Νόμος 4186/2013)
Καταργούνται οι κατευθύνσεις – εισάγονται Ομάδες Προσανατολισμού (Ανθρωπιστικών, Θετικών, Οικονομίας & Πληροφορικής)
2016
Νέο σύστημα με 3 Ομάδες Προσανατολισμού και 5 Επιστημονικά Πεδία
Δυνατότητα διεύρυνσης πεδίων με εξέταση σε επιπλέον μάθημα
2020
Η Κοινωνιολογία επιστρέφει στο 1ο Επιστημονικό Πεδίο (Ανθρωπιστικών Σπουδών) και αντικαθιστά τα Λατινικά
Σταματά να προσμετράται ο βαθμός απολυτηρίου
2021
Καθιέρωση Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ)
Η Κοινωνιολογία αποσύρεται ξανά από τις εξετάσεις και επανέρχονται τα Λατινικά
Δυνατότητα εισαγωγής σε Δημόσια ΙΕΚ μέσω ξεχωριστού μηχανογραφικού δελτίου.
2022
Νέο Σύστημα με Συντελεστές Βαρύτητας ανά Σχολή
Εφαρμόζεται νέα μορφή πρόσβασης, με κατανομή των συντελεστών βαρύτητας από κάθε πανεπιστημιακό τμήμα ξεχωριστά.
Πλέον οι υποψήφιοι εξετάζονται σε 4 μαθήματα, ανάλογα με την Ομάδα Προσανατολισμού:
1ο (Ανθρωπιστικές, Νομικές, Κοινωνικές Επιστήμες):
Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία, Αρχαία, Ιστορία, Λατινικά
2ο (Θετικές & Τεχνολογικές Επιστήμες):
Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία, Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία
3ο (Επιστήμες Υγείας & Ζωής):
Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία, Φυσική, Χημεία, Βιολογία
4ο (Οικονομία & Πληροφορική):
Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία, Μαθηματικά, Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, Πληροφορική
Οι υποψήφιοι μπορούν να δηλώσουν σχολές μόνο από ένα επιστημονικό πεδίο.