Ναοί της γνώσης ή χώροι ανομίας; Ποιος είναι, τελικά, ο ρόλος που διαδραματίζουν σήμερα τα ελληνικά Πανεπιστήμια και κατά πόσο το άσυλο τον διασφαλίζει; Πρόκειται για ερωτήματα που απασχολούν την ακαδημαϊκή κοινότητα που παρακολουθεί πολλές συζητήσεις και ελάχιστες πράξεις.
Η ρύθμιση του Υπουργείου Παιδείας για το ακαδημαϊκό άσυλο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση στο opengov.gr και στη συνέχεια θα κατατεθεί στη Βουλή. Συγκεκριμένα, το άρθρο θα έχει ως εξής:
«Ακαδημαϊκές ελευθερίες – Αναβάθμιση της ποιότητας του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος
- Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.) κατοχυρώνεται και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία, η οποία αποτελεί θεσμική εγγύηση της αδέσμευτης και απαραβίαστης επιστημονικής σκέψης, έρευνας και διδασκαλίας.
- Η ακαδημαϊκή ελευθερία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών, προστατεύονται σε όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι., έναντι οποιουδήποτε προσπαθεί να τις καταλύσει ή περιορίσει.
- Εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. οι αρμόδιες αρχές ασκούν όλες τις κατά νόμο αρμοδιότητές τους συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων».
Υπενθυμίζεται ότι η ισχύουσα ρύθμιση με τον «νόμο Γαβρόγλου» είναι η παρακάτω:
Ακαδημαϊκές ελευθερίες: 1. Στα Α.Ε.Ι. κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και στη διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών. Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των δημοκρατικών αξιών, των ακαδημαϊκών ελευθεριών στην έρευνα και στη διδασκαλία, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την προστασία του δικαιώματος στη γνώση και τη μάθηση έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει.
- Επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους των Α.Ε.Ι. λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις κακουργημάτων και εγκλημάτων κατά της ζωής αυτεπαγγέλτως και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση μετά από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου. Οι ως άνω περιορισμοί δεν ισχύουν για το Πυροσβεστικό Σώμα».
«Δεν αλλάζουν οι νοοτροπίες με τον νόμο»
Ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Ιωάνννης Καρακάσης, τονίζει στην «Π» πως σημασία έχει η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, «το ερώτημα είναι από ποιους κινδυνεύει και ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του», λέει χαρακτηριστικά.
Η προσωπική του γνώμη είναι πως με μία νομοθετική ρύθμιση δεν αλλάζει κάτι, το θέμα είναι πιο σύνθετο. Πρόβλημα για τα ΑΕΙ αποτελεί το γεγονός ότι υπάρχουν ομάδες ατόμων που εμποδίζουν την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών ή επιβάλλουν τα δικά τους «θέλω» στα Ιδρύματα.
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης δεν έχει γλιτώσει από ανάλογες συμπεριφορές, πρόσφατο παράδειγμα είναι όταν κάποια άτομα κατέλαβαν εργαστήριο της Φιλοσοφικής στο Ρέθυμνο, αγνόησαν τις παρεμβάσεις εκπροσώπων της πανεπιστημιακής κοινότητας και μετά από καιρό αποφάσισαν μόνοι τους να αποχωρήσουν, αφού οι φοιτητές είχαν χάσει ώρες μαθημάτων.
Γνωστή, φυσικά, είναι η περίπτωση του Ευαγγελισμού, ενός κτηρίου στο κέντρο του Ηρακλείου που, σύμφωνα με μία πρόταση που είχε «πέσει στο τραπέζι» μετά από την πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις του Ιδρύματος στην Κνωσό, θα μπορούσε να αποτελέσει φοιτητική εστία, έστω και προσωρινά. Ωστόσο, μία χούφτα ατόμων δεν επιτρέπει τη δωρεάν διαμονή σε δεκάδες φοιτητές που αδυνατούν να καταβάλλουν ενοίκιο διαμερίσματος.
Ο κ. Καρακάσης τονίζει πως το ζήτημα, λοιπόν, δεν λύνεται με μία νομοθετική ρύθμιση, πρέπει η ίδια η ακαδημαϊκή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών, να είναι σε θέση να εμποδίζει συμπεριφορές που δεν αρμόζουν σε ένα ΑΕΙ, όπως εκείνες που κινούνται στα όρια του χουλιγκανισμού.
«Να αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του»
Ο πρύτανης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, κ. Νίκος Κατσαράκης, σημειώνει πως, σαφώς, είναι καταδικαστέα κάθε έκνομη πράξη, ωστόσο, δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα η εικόνα που παρουσιάζεται ότι τα ΑΕΙ είναι κέντρα ανομίας.
Τονίζει πως τα Πανεπιστήμια είναι χώροι ακαδημαϊκής ελευθερίας, όπου πρέπει να υπάρχει ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.
Στα Πανεπιστήμια αναπτύσσονται νέες ιδέες, γίνονται ελεύθερα οι όποιες συζητήσεις, ακόμα και αντιπαραθέσεις, και στους κόλπους τους υπάρχουν νέοι άνθρωποι που έχουν την ανάγκη πολλές φορές να αντιδράσουν σε κάτι που τους ενοχλεί και να κινητοποιηθούν. «Αυτά τα δικαιώματα δεν πρέπει να περιοριστούν», τονίζει.
Σημειώνει ότι πρέπει ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες του, η αστυνομία, το κράτος, οι πρυτανικές αρχές, με κάθε τρόπο να διασφαλιστούν οι ακαδημαϊκές ελευθερίες. Αναφέρει πως οι νέοι έχουν έναν τρόπο σκέψης διαφορετικό από τους μεγαλύτερους, κάτι που είναι αποδεκτό και αναμενόμενο.
Ο πρύτανης του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ. αναφέρει πως δεν είναι σκόπιμο να μπαίνουν στην άκρη τα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τα ΑΕΙ, όπως η υποχρηματοδότηση και ο περιορισμένος αριθμός μελών ΔΕΠ.
Αναφορικά με το άσυλο, όπως φαίνεται η νυν υπουργός επαναφέρει ό,τι ίσχυε επί Διαμαντοπούλου και είχε τροποποιηθεί επί Γαβρόγλου, ο κ. Κατσαράκης αναφέρει πως αν καταφέρει να αλλάξει καταστάσεις που συναντά κανείς κυρίως σε Πανεπιστήμια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, θα κριθεί εκ του αποτελέσματος.