Η Αικατερίνη Κόπακα, ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, τιμάται φέτος με το Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας «Στέλιος Πηχωρίδης» για το ακαδημαϊκό έτος 2023–2024.
Η απονομή αποτελεί αναγνώριση της μακρόχρονης και ουσιαστικής συμβολής της στην ανώτατη εκπαίδευση. Σύμφωνα με την Επιτροπή Αξιολόγησης, η επιλογή της Αικατερίνης Κόπακα βασίστηκε στις γραπτές μαρτυρίες και τις αξιολογήσεις φοιτητών, που επιβεβαιώνουν την υψηλή ποιότητα της διδακτικής της προσφοράς.
Η τελετή απονομής του βραβείου θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 15 Μαΐου 2025 και ώρα 18:30, στο Φοιτητικό Κέντρο “ΞΕΝΙΑ” στο Ρέθυμνο, σε εκδήλωση που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Το βραβείο θεσπίστηκε το 1999 από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Κρήτης, στη μνήμη του Καθηγητή Μαθηματικών Στέλιου Πηχωρίδη, ενός πανεπιστημιακού δασκάλου που υπηρέτησε με αφοσίωση και ήθος την ακαδημαϊκή κοινότητα. Σκοπός του βραβείου είναι να αναδείξει την έμφαση που οφείλει να αποδίδει στην πανεπιστημιακή διδασκαλία κάθε σύγχρονο πανεπιστήμιο και να επιβραβεύει εκείνα από τα μέλη του, που την υπηρετούν με ξεχωριστή ικανότητα και αφοσίωση.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλαμβάνει χαιρετισμούς από τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης Καθηγητή Γεώργιο Μ. Κοντάκη, την Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής Αγγέλα Καστρινάκη και την Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ελευθερία Ζέη. Θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις σχετικές με τον θεσμό του βραβείου και το έργο της τιμώμενης:
Η Σουζάνα Παπαδοπούλου, ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Μαθηματικών, θα αναφερθεί στη μνήμη του Στέλιου Πηχωρίδη. Οι υποψήφιοι διδάκτορες Ευθύμης Θέου και Ελένη Χρειαζομένου θα παρουσιάσουν τη διαδικασία διαμόρφωσης της υποψηφιότητας.
Ο καθηγητής Γιάννης Χαμηλάκης (Πανεπιστήμιο Brown) θα παρουσιάσει την τιμώμενη. Η τελετή κορυφώνεται με την απονομή του βραβείου από τον Πρύτανη και την ομιλία της Αικατερίνης Κόπακα με θέμα: «Διδάσκοντας Προϊστορική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης». Την εκδήλωση συντονίζει η Ελένη Περάκι, υποψήφια διδάκτορας.
Η Αικατερίνη Κόπακα και το έργο της
Η Κατερίνα Κόπακα σπούδασε στην Σορβόννη (Paris I), όπου ολοκλήρωσε το διδακτορικό της με θέμα την εσωτερική οργάνωση της κατοικίας και τις οικιακές δραστηριότητες στην Κρήτη και τη Θήρα την Εποχή του Χαλκού. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης από το 1985, ενώ σήμερα κατέχει τη θέση της καθηγήτριας Προϊστορικής Αρχαιολογίας.
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν: Την Εποχή του Χαλκού στον Αιγαιακό και Μεσογειακό χώρο, Την οργάνωση της κατοικίας, το φύλο και την καθημερινότητα, Το τελετουργικό, την αρχαία τεχνολογία του κρασιού και Τη μελέτη των νησιωτικών πολιτισμών (Γαύδος, Ντία), καθώς και την ιστορία της κρητικής αρχαιολογικής έρευνας. Έχει διακριθεί με υποτροφίες από το Ίδρυμα Alexander von Humboldt και τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, και έχει συμμετάσχει σε ανασκαφές στη Γαλλία, Κύπρο, Τουρκία και Ελλάδα. Τη δεκαετία του ’90, οργάνωσε την πολυεπιστημονική αρχαιολογική έρευνα στη Γαύδο, ενώ από το 2010 διευθύνει την επιφανειακή έρευνα στη Ντία, απέναντι από το Ηράκλειο.
Η έννοια της εξαίρετης Πανεπιστημιακής διδασκαλίας
Στις συνθήκες μαζικής ανώτατης εκπαίδευσης που επικρατούν πλέον σε όλο τον κόσμο, το έργο του Πανεπιστημιακού Δασκάλου γίνεται δυσκολότερο παρά ποτέ αλλά και με ευρύτερο κοινωνικό αντίκτυπο. Για τον ίδιο λόγο γίνεται επίσης δυσκολότερο να οριστούν αυστηρά κριτήρια για την αξιολόγηση της διδακτικής ικανότητας των υποψηφίων για βράβευση. Θεωρείται αυτονόητο ότι η αξιολόγηση της διδακτικής ικανότητας θα εξακολουθήσει να βασίζεται κυρίως στη γνώμη των ίδιων των διδασκομένων συνεπικουρούμενη, όπου είναι δυνατόν, από πρόσθετα αντικειμενικά στοιχεία που μπορεί να αναφέρονται στο συγγραφικό ή το ερευνητικό έργο των υποψηφίων. Μια ενδεικτική καταγραφή των βασικών κριτηρίων αξιολόγησης είναι η εξής:
Ευρέως αναγνωρισμένο διδακτικό έργο, όπως αυτό τεκμηριώνεται -κατά σειρά σπουδαιότητας- από:
(α) Την επίσημη επί σειρά ετών αξιολόγηση του διδακτικού έργου των διδασκόντων από τους φοιτητές του Τμήματος, όπου αυτή διενεργείται.
(β) Τη γραπτή μαρτυρία αποφοίτων του τμήματος που έχουν παρακολουθήσει ένα ή περισσότερα μαθήματα του προτεινόμενου Πανεπιστημιακού Δασκάλου.
(γ) Την τεκμηριωμένη συμβολή του στην επιτυχή ανάπτυξη καινοτόμων διδακτικών μεθόδων και νέων μαθημάτων του Τμήματος ή διατμηματικών μαθημάτων που προάγουν τις διεπιστημονικές σπουδές και ειδικεύσεις.
(δ) Την πέραν του συνήθους συμμετοχή του στην επίβλεψη διπλωματικών εργασιών και διατριβών, σε συνδυασμό με την επιστημονική ή επαγγελματική εξέλιξη των φοιτητών που τις εκπόνησαν.
(ε) Την ενεργό συμμετοχή του σε διαδικασίες ανοιχτής ή συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, μέσω ομιλιών ή σειρών μαθημάτων, ευρέως αναγνωρισμένης ποιότητας, που απευθύνονται σε μαθητές, φοιτητές, ή επαγγελματίες επιστήμονες (π.χ. γιατροί, εκπαιδευτικοί, κ.λπ.), καθώς και στο ευρύτερο κοινό. Η αξιολόγηση θα πρέπει να δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στη διδασκαλία βασικών προπτυχιακών μαθημάτων -έναντι μαθημάτων επιλογής ή επίβλεψης διπλωματικών εργασιών και διατριβών- ώστε να τονιστεί η έμφαση που οφείλει να δίνει το Πανεπιστήμιο στην εκπαίδευση των πολλών έναντι της ειδικής προσοχής, που επίσης πρέπει να δίνει, στην εκπαίδευση των ολίγων. 2. Ευρέως αναγνωρισμένο συγγραφικό έργο. Αν και δεν είναι υποχρεωτική η ύπαρξή του, θα έχει βαρύνουσα σημασία όταν υπάρχει. Ιδίως αν πρόκειται -κατά σειρά σπουδαιότητας- για: (α) Πανεπιστημιακά συγγράμματα με εθνική αναγνώριση στον τομέα τους. Να χρησιμοποιούνται δηλαδή και από άλλα πανεπιστημιακά Τμήματα πέραν εκείνου στο οποίο διδάσκει ο συγγραφέας τους. (β) Βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης που απευθύνονται στο ευρύ μορφωμένο κοινό και το καθιστούν κοινωνό των επιστημονικών εξελίξεων στο πεδίο ειδίκευσης του συγγραφέα τους. (γ) Ερευνητικές μονογραφίες που απευθύνονται στους μελετητές του αντικειμένου, συμπεριλαμβανομένων των μεταπτυχιακών και των προχωρημένων προπτυχιακών φοιτητών με σχετικά ερευνητικά ενδιαφέροντα. 3. Ερευνητικό έργο. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν ως σοβαρό επιπλέον στοιχείο, μόνο όμως εάν ο υποψήφιος κρίνεται κατάλληλος για το βραβείο κυρίως επί τη βάσει του διδακτικού του έργου. Το βραβείο θα πρέπει να αναγνωρίζει τη διδασκαλία ως αυτόνομη αξία και ικανότητα και όχι ως παρεμπίπτουσα συνέπεια της ερευνητικής αριστείας του προτεινομένου. Κατ’ εξαίρεση, το βραβείο μπορεί να απονεμηθεί σε ταλαντούχους Πανεπιστημιακούς ερευνητές χωρίς αξιοσημείωτο διδακτικό έργο στο προπτυχιακό επίπεδο, οι οποίοι όμως έχουν εποπτεύσει πολλές διδακτορικές διατριβές και έχουν δημιουργήσει -μέσω των μαθητών τους- μια οιονεί «σχολή» στο ερευνητικό τους πεδίο. 4. Ακαδημαϊκό ήθος. Ως αυτονόητη προϋπόθεση της έννοιας του Πανεπιστημιακού Δασκάλου, δεν θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν -και ούτε καν να συζητείται- παρά μόνο στις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις που μπορεί εύκολα να τεκμηριωθεί μια εξέχουσα ηθική συμπεριφορά άξια να προβληθεί ως πρότυπο.