Ο Ποπάυ, ο Σούπερμαν, ο Αστερίξ και τα… άλλα παιδιά είναι σύμμαχοι του φυσικού του Λυκείου Γουβών, κ. Γιάννη Αδαμάκη, ο οποίος χρησιμοποιεί κόμικς και καρτούν στο μάθημά του!
Θέτει ερωτήματα, όπως «Από πού αντλεί τη δύναμή του ο Σούπερμαν;» ή «Είναι δυνατό να σωθεί με αυτό τον τρόπο το κορίτσι του Σπάιντερμαν;». Οι μαθητές καλούνται να δουν τις εικόνες, να απολαύσουν τις ιστορίες, να σκεφτούν ποιοι νόμοι της φυσικής βρίσκονται πίσω από την ιστορία ή ποιο νόμοι παραβιάζονται και δεν υπάρχει αντιστοίχιση με την πραγματικότητα.
«Χρησιμοποιώ τα κόμικς για να διδάξω φυσική στα παιδιά. Είναι κάτι που τους αρέσει γιατί τα περισσότερα παιδιά είναι εξοικειωμένα με τα κόμικς, ίσως περισσότερο και από μένα» αναφέρει ο καθηγητής.
Προσπαθεί να βρει στα κόμικς εικόνες και να εξηγήσει αν οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έχουν πιάσει σωστά τη φυσική διάσταση του θέματος. «Εντοπίζω φυσικά φαινόμενα και βλέπω αν συμφωνούν με τους νόμους της φύσης ή αν υπάρχει κάποια διαφωνία.
Είναι γεγονός ότι στα καρτούν παραβιάζονται πολλές αρχές της φυσικής. Ζητάω από τους μαθητές πού είναι το λάθος, ποια αρχή της φυσικής παραβιάζεται» αναφέρει ο κ. Αδαμάκης.
Εξηγεί, για παράδειγμα, γιατί ο Σούπερμαν είναι τόσο δυνατός στη γη και με ένα άλμα μπορεί να πηδήξει ένα κτήριο. Λέει στους μαθητές ότι γεννήθηκε στον Κρύπτονα που είναι ένας πλανήτης με αυξημένη βαρύτητα, το μυϊκό του σύστημα αναπτύχθηκε στις εκεί βαρυτικές συνθήκες οπότε ερχόμενος στη γη είναι πολύ εύκολο να κάνει αυτό το άλμα.
Αντίστοιχα, εμείς αν πάμε στη σελήνη θα μπορούμε να κάνουμε ένα άλμα στα τρία μέτρα.
Ο κ. Αδαμάκης χρησιμοποιεί συχνά στο αγαπημένο του καρτούν, το Road Runner, όπου κάποια στιγμή βλέπουμε στο κογιότ, στην προσπάθειά του να φτάσει τον αιώνιο αντίπαλό του, βάζει στα πόδια ρόλερ, να τοποθετεί μπαταρίες και έναν ανεμιστήρα που φυσάει σε ένα πανί , να πατάει το κουμπί και να δείχνει το κογιότ με αυτή τη διάταξη να κυνηγάει το Road Runner.
«Θεωρείτε πως αυτό μπορεί να λειτουργήσει; Φυσικά, δε γίνεται γιατί χρειάζεται κάποια εξωτερική δύναμη να το σπρώξει.
Όμως, μόλις δύο στους είκοσι μαθητές το βρίσκουν, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι μπορεί να συμβεί.
Μάλλον, δεν το έχουν σκεφτεί στη φυσική διάταξη, δεν το έχουν καταλάβει» αναφέρει ο κ. Αδαμάκης.
Ο φυσικός του Λυκείου Γουβών ζήτησε από τους μαθητές του να καταθέσουν προτάσεις με κόμικς που μπορούν να χρησιμοποιήσουν.
«Τα παιδιά είναι προσηλωμένα στο μάθημα, τους αρέσει, τα ενδιαφέρει το θέμα, κατανοούν καλύτερα τη φυσική» εξηγεί.
Η ιδέα για τη χρήση των κόμικς στο μάθημα ήταν κάτι που τον απασχόλησε στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού του στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Χρησιμοποιεί κόμικς γνωστά, έχει συνεργαστεί με έναν εικονογράφο και έγραψε ο ίδιος το σενάριο.
Μπορείς κανείς να δει τη δουλειά του στην ιστοσελίδα http://www.physicomics.com.
Στα άμεσα σχέδιά του είναι η μετάφραση της ιστοσελίδας στα Αγγλικά.
Κόμικς στην εκπαίδευση! Γιατί;
Όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στην παραπάνω ιστοσελίδα, τα κόμικς από παιδαγωγική σκοπιά είναι μια γλώσσα παγκοσμίως κατανοητή, προκαλεί τις αισθήσεις, μετατρέπει το αφηρημένο σε συγκεκριμένο, απογειώνει τη φαντασία των εφήβων και βασίζονται στη θεωρία της διπλής κωδικοποίησης του Paivio (dual coding: Paivio, 1991): οι άνθρωποι αποθηκεύουν και αποκωδικοποιούν πληροφορίες με διπλό τρόπο σε δύο συστήματα μνήμης, τη γλώσσα (λεκτικές πληροφορίες) και τις εικόνες (μη λεκτικές πληροφορίες).
Άρα η εικόνα είναι αποτελεσματικότερη στη μάθηση, όταν συνοδεύεται από κείμενο και αντίστροφα. Στις ΗΠΑ διεξάγονται μελέτες για την εκπαιδευτική τους αξία ήδη από τη δεκαετία του ’40.
Ορισμένοι επιστήμονες (F. Wertham, 1954) τα θεώρησαν ως φραγμό στην εκπαίδευση και μετά τα μέσα του ’50 η ενασχόληση με το ζήτημα της εκπαιδευτικής τους αξίας σταμάτησε.
Επαναφέρονται το 1970 για τους απρόθυμους αναγνώστες και ως υπεράσπιση ενάντια σε έναν νέο εχθρό, την τηλεόραση.
Η κατάσταση άλλαξε το 1992, όταν το βιβλίο κόμικς με θέμα το Ολοκαύτωμα του Art Spiegelman κέρδισε το βραβείο Pulitzer. Την επόμενη δεκαετία τα κόμικς άρχισαν να χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση.
Ορισμένοι καθηγητές (R. Versaci, 2001; J. Kakalios 2001) τα χρησιμοποίησαν για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας και της φυσικής αντίστοιχα σε αμερικάνικα πανεπιστήμια. Στη νέα χιλιετία οι ειδικοί τα θεωρούν δέλεαρ για τους εφήβους, ειδικά για τους απρόθυμους μαθητές (Bacon, 2002).
Είναι χρήσιμα ως κίνητρο και αυξάνουν την ατομική συμμετοχή, καθιστούν τη μάθηση πάρα πολύ εύκολη (Hutchinson, 1949), γοητεύουν, ασκούν μαγνητική έλξη στα παιδιά (Alongi, 1974).
Εξάλλου, ο κόσμος των κόμικς είναι ένας κόσμος που σταθερές, όπως αυτή της βαρύτητας ή του Πλανκ, παίζουν περίεργα παιχνίδια και που οι διαθέσεις των χαρακτήρων μπορούν να μεταμορφώσουν τον κόσμο κατά τη βούλησή τους.
Για παράδειγμα, όλοι έχουμε δει τον Daffy Duck να συνεχίζει να τρέχει απομακρυνόμενος από την άκρη ενός γκρεμού, περιμένοντας ότι κάτω από τα πόδια του βρίσκεται στέρεο έδαφος.
Για μια στιγμή κοντοστέκεται, χαζεύει ανέμελος τριγύρω, μέχρι που αποφασίζει να κοιτάξει κάτω: αυτήν ακριβώς τη στιγμή είναι που η γνωστή παγκόσμια αρχή των 9,7 μέτρων ανά τετραγωνικό δευτερόλεπτο αναλαμβάνει την τύχη του…
Επίσης, οι γάτες στα κόμικς έχουν πολύ περισσότερες ζωές από τις παραδοσιακά κοινώς γνωστές εννέα, που έχουν οι κανονικές γάτες. Μπορούν να διαμελιστούν, να συμπιεστούν, να στρεβλωθούν, να διπλωθούν σε μορφή ακορντεόν, να επιμηκυνθούν, να αποσυναρμολογηθούν, αλλά ποτέ δεν μπορούν να εξοντωθούν. Ακόμα, οποιοδήποτε αντικείμενο ή ζωντανό ον πέφτει γρηγορότερα από ένα αμόνι.