«Μάχη» για το νερό

Ένα δύσκολο φθινόπωρο διαδέχεται ένα ακόμη πιο δύσκολο καλοκαίρι για την ύπαιθρο του νομού Ηρακλείου, που δοκιμάστηκε έντονα από τη λειψυδρία και την μάχη που δόθηκε σε όλα τα επίπεδα για τη διαχείριση του νερού.

Οι αγροτικές περιοχές της Μεσσαράς και της Βιάννου βρέθηκαν αντιμέτωπες με μειωμένα αποθέματα και εξαντλημένους υδροφόρους ορίζοντες, ενώ οι Δήμοι έδωσαν κυριολεκτικά μάχη για να «βγει» το καλοκαίρι χωρίς καταρρεύσεις στο δίκτυο ύδρευσης και άρδευσης.

Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα στη χρήση του νερού, ενώ όπως επισημαίνουν στην «Π» οι δήμαρχοι Βιάννου Παύλος Μπαριτάκης, Γόρτυνας Μιχάλης Κοκολάκης και Φαιστού Γρηγόρης Νικολιδάκης, ο «πόλεμος» για την εξασφάλιση και τη σωστή διαχείριση του νερού συνεχίζεται καθώς πρόκειται για αγροτικές περιοχές που αυτήν την εποχή βρίσκονται στις φυτεύσεις των χειμερινών καλλιεργειών.

Ένα στοιχείο που μειώνει αισθητά τις ανάγκες σε νερό είναι οι ελιές που δεν χρειάζονται πλέον πότισμα αλλά και αυτό εξανεμίζεται στις γενικότερες συνθήκες που επικρατούν με δημάρχους να αισιοδοξούν για ένα χειμώνα που θα δημιουργήσει αποθέματα νερού και το επόμενο καλοκαίρι να είναι καλύτερο.

Πάντως και οι τρεις δήμαρχοι επισημαίνουν πως συνεχίζουν να δίνουν τις μάχες τους προχωρώντας σε διανοίξεις νέων γεωτρήσεων είτε για ύδρευση, είτε για άρδευση αλλά και σε άλλους τρόπους που θα εξασφαλίσουν νερό, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο πως δεν έχουν την απαιτούμενη στήριξη από το κράτος.

Ο δήμαρχος Βιάννου, Παύλος Μπαριτάκης, επισημαίνει πως τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόστηκαν έγκαιρα αποδείχθηκαν σωτήρια.

«Ήταν μια χρονιά εξαιρετικά δύσκολη. Είχαμε μειωμένες πηγές, αυξημένες ανάγκες, και τη θερμοκρασία να σπάει ρεκόρ. Από τον Μάιο πήραμε περιοριστικά μέτρα για την κατανάλωση, ώστε να μπορέσουμε να βγάλουμε το καλοκαίρι χωρίς διακοπές ύδρευσης», λέει.

Η επιτυχία αυτή, όπως τονίζει, δεν ήρθε χωρίς κόστος:

«Εργαστήκαμε σε 24ωρη βάση, με τους αντιδημάρχους, τους τεχνικούς και τους υδρονομείς να βρίσκονται συνεχώς στο πεδίο. Ακόμα και τη νύχτα, γινόταν προγραμματισμός για τη μεταφορά νερού σε περιοχές που κινδύνευαν να μείνουν από νερό με στόχο να μην χαθεί ούτε μια σταγόνα». Όπως προσθέτει, η κατάσταση παραμένει δύσκολη, καθώς η νέα καλλιεργητική περίοδος ξεκινά με φυτεύσεις που απαιτούν νερό.

«Οι αγρότες μας δεν έχουν άλλη επιλογή. Οι καλλιέργειες είναι ο μόνος τρόπος να επιβιώσουν. Για αυτό και είναι θεμελιώδες να εξασφαλίσουμε επάρκεια» τονίζει, αναφέροντας πως ο Δήμος προχωρά ήδη σε νέες γεωτρήσεις για να ενισχύσει την επάρκεια.

Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Γόρτυνας, Μιχάλης Κοκολάκης, υπογραμμίζει ότι η φετινή χρονιά «ήταν από τις πιο δύσκολες της τελευταίας δεκαετίας».

«Από τις αρχές του καλοκαιριού λειτουργήσαμε με σχέδιο. Οι υδρονομείς ήταν καθημερινά σε επικοινωνία με τους προέδρους των κοινοτήτων και το προσωπικό του Δήμου, ώστε να γίνεται δίκαιη και ορθολογική κατανομή του νερού», τονίζει ο δήμαρχος.

Ένα μικρό «παράθυρο» αισιοδοξίας αφήνει η παύση του ποτίσματος των ελιών αυτή την εποχή, γεγονός που εξοικονομεί πολύτιμες ποσότητες για ύδρευση και τις νέες φυτεύσεις του φθινοπώρου.

Ωστόσο βάζοντας το θέμα σε μια διάσταση πιο ευρύτερη αλλά και περισσότερο ουσιαστική, ο κ. Κοκολάκης επισημαίνει ότι πρόκειται για μια μάχη δύσκολη και άνιση στην οποία το κεντρικό κράτος που θα έπρεπε να χαράζει πολιτικές, απουσιάζει. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Όσο και να προσπαθούμε, χωρίς ένα συνολικό σχέδιο για το νερό σε επίπεδο Κρήτης, το πρόβλημα θα επιστρέφει κάθε χρόνο εντονότερο. Δεν μπορεί η αυτοδιοίκηση να υποκαθιστά το κράτος».

Όπως λέει δεν υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, ούτε ένα πρόγραμμα για το που πρέπει να γίνουν εγγειοβελτιωτικά έργα και ποια.

Ακόμα πιο έντονα βίωσε το πρόβλημα η Φαιστός, όπου σύμφωνα με τον δήμαρχο Γρηγόρη Νικολιδάκη, «το νερό έπεσε πιο χαμηλά από ποτέ».

«Η φετινή χρονιά ήταν κρίσιμη. Οι ανάγκες για άρδευση οδήγησαν σε πολλές ιδιωτικές γεωτρήσεις, οι οποίες ήταν βαθύτερες από αυτές που χρησιμοποιούνται για την ύδρευση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πέσει ο υδροφόρος ορίζοντας, με συνέπειες στην παροχή νερού για τα νοικοκυριά», εξηγεί.

Ο Δήμος Φαιστού, όπως λέει ο ίδιος, προσπαθεί να ενισχύσει την ύδρευση με νέες γεωτρήσεις και καλύτερη κατανομή, ωστόσο η πραγματική λύση είναι διαρθρωτική:

«Η εκτροπή του Πλατύ ποταμού είναι μονόδρομος. Αν δεν γίνει αυτό το έργο, η Μεσσαρά δεν θα μπορέσει να σταθεί. Οι ανάγκες είναι μεγάλες, και η κλιματική κρίση τις κάνει κάθε χρόνο μεγαλύτερες».

Παράλληλα, ο Δήμος προχωρά στην καταγραφή των σημείων με διαρροές και σε πρόγραμμα ανανέωσης του δικτύου ύδρευσης που σε ορισμένες περιοχές είναι δεκαετιών.

Με σκληρά περιοριστικά μέτρα αντιμετωπίστηκε η κατάσταση

Το φετινό καλοκαίρι η λειψυδρία δοκίμασε σκληρά τη νότια Κρήτη, οδηγώντας πολλούς Δήμους στη λήψη αυστηρών μέτρων για τη διαχείριση του νερού. Η έλλειψη βροχοπτώσεων και η πτώση της στάθμης των γεωτρήσεων ανάγκασαν τις δημοτικές Αρχές Βιάννου, Γόρτυνας και Φαιστού να προχωρήσουν σε περιορισμούς, δίνοντας προτεραιότητα στην ύδρευση και θέτοντας αυστηρούς κανόνες για την άρδευση.

Στον Δήμο Βιάννου, τα μέτρα ήταν από τα πιο εκτεταμένα της Κρήτης. Ο Δήμος προχώρησε σε διάκριση μεταξύ ύδρευσης και άρδευσης, καθιστώντας σαφές πως σε περίπτωση μείωσης παροχής, το νερό θα διατίθεται πρώτα για ανθρώπινες ανάγκες. Απαγορεύτηκε η χρήση νερού ύδρευσης για πότισμα κήπων, πλύσιμο δρόμων ή αυτοκινήτων, ενώ στην άρδευση τέθηκαν ποσοτικά όρια ανά καλλιέργεια και ανά στρέμμα.

Δεν επιτράπηκε η έναρξη νέων ή δεύτερων καλλιεργειών, ώστε να αποφευχθεί υπερκατανάλωση. Οι ιδιώτες αγρότες όφειλαν να ελέγχουν τα δίκτυα και τους υδρομετρητές τους, καθώς διαρροές ή αδήλωτες συνδέσεις θα επιβάρυναν τον ίδιο τον χρήστη. Επιπλέον, σε περίπτωση που οι πηγές ή οι γεωτρήσεις παρουσίαζαν πτώση στάθμης, η άρδευση διακοπτόταν άμεσα μέχρι να αποκατασταθεί το απόθεμα.

Στον Δήμο Γόρτυνας, οι Αρχές εφάρμοσαν προληπτικά μέτρα ήδη από τον Μάιο, προβλέποντας τις ελλείψεις που θα ακολουθούσαν τους θερινούς μήνες. Η έναρξη της αρδευτικής περιόδου ορίστηκε συγκεκριμένα και συνοδεύτηκε από απαγόρευση για νέες εποχικές καλλιέργειες που θα βασίζονταν στα δημοτικά αρδευτικά δίκτυα.

Δεν εγκρίνονταν νέες συνδέσεις ή αιτήματα για επιπλέον αρδευτικά υδρόμετρα, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση για τη χρήση νερού ήταν η τακτοποίηση των οικονομικών εκκρεμοτήτων των καταναλωτών. Οι έλεγχοι στα δίκτυα εντατικοποιήθηκαν, με αυστηρές ποινές για παράνομες υδροληψίες και παραβιάσεις μετρητών. Το πνεύμα της πολιτικής ήταν ξεκάθαρο: αυστηρή διαχείριση για να διασφαλιστεί επάρκεια σε περίοδο κρίσης.

Στον Δήμο Φαιστού, όπου η ξηρασία έφτασε σε οριακά επίπεδα, οι αποφάσεις κινήθηκαν σε πιο συντονιστικό επίπεδο. Ο δήμαρχος κάλεσε σε κοινό σχεδιασμό τούς τοπικούς οργανισμούς άρδευσης, ώστε να αποφευχθεί ανισομερής κατανομή και αντιπαραθέσεις μεταξύ ζωνών.

Οι γεωτρήσεις λειτουργούν στα όρια της αντοχής τους, ενώ πολλές περιοχές της Μεσσαράς αντιμετωπίζουν κίνδυνο διακοπής άρδευσης. Έγινε σαφές ότι η άρδευση για κηπευτικά και δευτερεύουσες καλλιέργειες θα περιοριστεί στο ελάχιστο, ενώ ο Δήμος ζήτησε την κήρυξή του σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας.

Συνολικά, και στους τρεις Δήμους τα μέτρα αντικατοπτρίζουν μια νέα πραγματικότητα: το νερό δεν θεωρείται πλέον αυτονόητο. Η άρδευση περνά σε καθεστώς ελέγχου και ιεράρχησης, με την ύδρευση να προηγείται, τη σπατάλη να τιμωρείται και τον αγροτικό κόσμο να καλείται να προσαρμοστεί σε ένα πιο αυστηρό και ορθολογικό πλαίσιο διαχείρισης.