Δεν άλλαξε μόνο η γη — άλλαξε ο τρόπος, τα εργαλεία, οι ρυθμοί.
Εκείνη όμως, η γυναίκα της κρητικής υπαίθρου, μένει σταθερή στη θέση της. Από τα ξημερώματα στα χωράφια μέχρι το βράδυ στο σπίτι, συνεχίζει να κρατά ζωντανή τη γη και να στηρίζει τον κοινωνικό ιστό της αγροτικής οικογένειας . Η σημερινή αγρότισσα δεν μοιάζει πια με τη γιαγιά της — αλλά κουβαλά μέσα της το ίδιο πείσμα, τη δύναμη και την εργατικότητα.
Η γυναίκα του χωριού παλιότερα δούλευε αδιάκοπα. Το χωράφι δεν ήταν απλώς εργασία, ήταν τρόπος ζωής. Το πρωί στο λιόφυτο, τη μάντρα ή στα αμπέλια, το απόγευμα στο σπίτι, να μαγειρεύει, να φροντίζει τα παιδιά, να συμμετέχει σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Η αγρότισσα του παρελθόντος είχε ευθύνη για το λάδι, το τυρί, το ψωμί, τα ζώα, το νερό. Ήταν η “αφανής εργάτρια” που κράτησε την ύπαιθρο όρθια.
Η δουλειά της δεν πληρωνόταν ούτε αναγνωριζόταν, αλλά χωρίς αυτές δεν υπήρχε παραγωγή. Η αγρότισσα της Κρήτης ήταν πάντα εκεί με πολλούς και σημαντικούς ρόλους.
Η σύγχρονη αγρότισσα
Σήμερα, η εικόνα είναι διαφορετική. Η σύγχρονη αγρότισσα οδηγεί αγροτικό και τρακτέρ, ξέρει να συμπληρώνει δηλώσεις ΟΣΔΕ και να αναζητά προγράμματα ενίσχυσης. Πολλές έχουν εκπαιδευτεί σε νέες τεχνολογίες και χρησιμοποιούν εφαρμογές για να παρακολουθούν την υγρασία, τις ασθένειες των φυτών ή τις τιμές της αγοράς.
Πίσω από τις οθόνες όμως, παραμένει το ίδιο άγχος: η αβεβαιότητα της παραγωγής, το κόστος των καυσίμων, η έλλειψη εργατών γης, οι καθυστερήσεις στις πληρωμές. Οι γυναίκες στα θερμοκήπια του νότου, στα αμπέλια της Μεσαράς ή στα ορεινά χωριά του Ρεθύμνου κουβαλούν ακόμα τη διπλή ευθύνη του χωραφιού και του σπιτιού. Το πρωί στο χωράφι, το βράδυ στο σπίτι.
Παρά τις αλλαγές, η ανισότητα δεν έχει εξαφανιστεί. Πολλές γυναίκες συμμετέχουν στην παραγωγή χωρίς να φαίνονται στις δηλώσεις ή στις επιδοτήσεις. Άλλες έχουν αναλάβει πλήρως τη διαχείριση της οικογενειακής εκμετάλλευσης, αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στη χρηματοδότηση ή στις αποφάσεις των συνεταιρισμών.
Μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας
Σε αρκετά χωριά της Κρήτης, γυναικείοι συνεταιρισμοί έχουν αναβιώσει παραδοσιακές συνταγές και τεχνικές, μετατρέποντάς τες σε επάγγελμα. Οι γυναίκες παράγουν, συσκευάζουν, προωθούν και εξάγουν προϊόντα με τη σφραγίδα του τόπου τους. Άλλες επέλεξαν να μείνουν στις ελιές ή στα θερμοκήπια, να επενδύσουν σε καινοτόμες μεθόδους, να προσαρμόσουν τη δουλειά τους στις νέες απαιτήσεις της αγοράς.
Το βήμα προς την εξωστρέφεια είναι πια αναγκαίο. Η αγρότισσα της Κρήτης έχει αντιληφθεί ότι η γη δεν μπορεί να της προσφέρει αξιοπρεπές εισόδημα χωρίς εκπαίδευση, συνεργασία και νέες ιδέες. Και κάπως έτσι, η παράδοση μετατρέπεται σιγά σιγά σε επάγγελμα με προοπτική — αρκεί να έχει στήριξη.
Στη γλώσσα των αριθμών
*Από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, σε επίπεδο χώρας, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 46,34 % των αιτήσεων ΟΣΔΕ.
*Η έκταση που δηλώνεται από γυναίκες φτάνει στο 36 % του συνόλου.
*Το 27,5 % των διαχειριστών αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι γυναίκες, με μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης 32,3 στρέμματα.
*Στα ευρωπαϊκά προγράμματα, οι γυναίκες έχουν σημαντική εκπροσώπηση σε τομείς όπως η βιολογική γεωργία (37 %), η εξισωτική αποζημίωση (54,2 %) και άλλα.