Πρόσφατα κυκλοφόρησε ἡ ἱστορικογλωσσική μελέτη τοῦ Κώστα Β. Καραστάθη «Ἀρβανίτες, Ἀπόγονοι Μινωιτῶν Κρητῶν». Ὁ συγγραφέας βασιζόμενος σέ πλῆθος ἱστορικῶν στοιχείων καί στόν ὁμηρικό γλωσσικό πλοῦτο, κυρίως τόν μεγάλο ἀριθμό τῶν ἀρχαίων Κρητικῶν ἰδιωματικῶν λέξεων πού κουβαλάει τό ἀρβανίτικο ἰδίωμα μέχρι σήμερα, ἐμφανίζει ἀδιαμφισβήτητη τήν καταγωγή τῶν Ἀρβανιτῶν μας ἀπό τήν Κρήτη τῶν προϊστορικῶν χρόνων.
Οἱ ἔποικοι τῆς Λιβουρνίας (σημερινῆς Κροατίας), προϊστορικοί Κρῆτες, (Ιάπυγες) προερχόμενοι ἀπό τήν ἀποικία τους Ἰαπυγία τῆς Κάτω Ἰταλίας, που λάτρευαν τον ΑΡΒΙΟ ΔΙΑ, ἔκτισαν τήν πρωτεύουσά τους στό νησί Σκαρδώνα ΙΛΛΥΡΙΑΣ καί τήν ὀνομάτισαν Ἄρβη, ὄνομα μεγάλης προϊστορικῆς πόλης που σημαίνει Λευκη, τῆς Νότιας Κρήτης, ἐποίκησαν τά γύρω νησιά καί ὀνομάστηκαν Ἄρβιοι ἤ Ἄρβοι ἤ καί Ἄβροι, (Ίλλυρικά Abri).
Ὅταν οἱ μινωίτες Ἄρβοι ἤ Ἄβροι ἐγκατέλειψαν τά νησιά τους στή Λιβυρνία καί μετακινήθηκαν νοτιότερα (6ος αἰώνας π. Χ.) μετά την εκδίωξή τους από τον τύραννο Κώκαλο της ΣΙΚΕΛΙΑΣ επειδή επαναστάτησαν εναντίον του, όταν έμαθαν την δολοφονία του Μίνωα ο οποίος είχε πάει εκεί για να βρει και να φέρει πίσω στην Κνωσό τον φυγάδα Δαίδαλο, πράγμα που του αρνήθηκε ο τύραννος και τον σκότωσε με τραγικό τρόπο,(τον έκαψε ζωντανό με καυτό νερό), ἔδωσαν στήν καινούργια πατρίδα τους τήν ὀνομασία Ἄρβων – πάλι ἀπό τί ρίζα αρβ τῆς τοπωνυμίας τους Ἄρβης – καί στούς ἑαυτούς τους τήν ὀνομασία Ἀρβώνιοι.
Καί ὅταν τελικά, κατά τό 200 π.Χ., πιεζόμενοι ἀπό τό ρωμαϊκό στρατό, κατέφυγαν στά Ἀκροκεραύνια βουνά, ὅπου παρέμειναν μέχρι τό 1200 μ.Χ. καί πάλι ἀπό τή ρίζα αρβ- ὀνομάτισαν τήν τρίτη προσωρινή ἰλλυρική πατρίδα τους Ἄρβανον καί τούς ἑαυτούς τους Ἀρβανίτες.
Τόν 1ο αἰώνα μ.Χ. οἱ Ἄρβοι βρίσκονταν πλέον στά Κεραύνια όρη (βουνά νοτιοδυτικά της Αλβανίας στη Χειμάρα), ἀλλά τά γύρω νησιά, ὀνομάζονταν ακόμη ἀπό τούς γηγενεῖς Λιβυρνούς Κρητικά! (Πλίνιος, Naturalis Historia, γ’ βιβλίο, τελευταῖο κεφάλαιο).
Ὅλους τούς χρόνους σ’ ὅλους τούς τόπους, πού ἔζησαν oἱ Ἄρβοι (καί ἀργότερα Ἀρβώνιοι καί Ἀρβανίτες, γείτονές τους εἶχαν τούς Χελιδόνιους καί τούς Ταυλάντιους, ἰλλυρικά φύλα, μέ τά ὁποῖο συμβίωναν γειτονικά καί εἰρηνικά χρησιμοποιώντας κοινό γλωσσικό ὄργανο τήν ἑλληνοϊλλυρική διάλεκτο, δηλαδή τά Ἀρβανίτικα, πού συνδιαμόρφωσαν δίχως ποτέ οἱ ἀπόγονοι τῶν Κρητῶν νά ἐξιλλυριστοῦν οὔτε νά ξεχάσουν τήν «ροτακισμού») πόλις Κρήτης, (το εθνικόν Αλβαίος, ώς Θηβαίος”.
Επίσης είναι γνωστή άλλη “Αλβανία, (χώρα προς ανατολικοίς Ίβηρσιν”) δηλαδή την Καυκάσια Αλβανία δυτικά της Καυκασίας Ιβηρίας (Γεωργίας). Υπάρχει καί η “Αλβίων, νήσος βρεττανική… το εθνικόν Αλβιώνιος”.Η τελευταία αυτή φυσικά δεν είναι άλλη από την Γηραιά Αλβιώνα, των Κελτών της Βρεττανίας, από το κατάλευκο των ασβεστολιθικών βράχων της όπως αυτή φαίνεται από την ευρωπαϊκή πλευρά.
Η Ινδοευρωπαϊκή ρίζα albho- συναντάται καί στην πάθηση των albino, albinism, στην Ελληνική αλφισμός ή αλμπινισμός ή λευκοπάθεια, στο άλμπουμ φωτογραφιών που προέρχεται από την Λατινική λέξη albus που αρχικά σήμαινε λευκή επιφάνεια γιά γραφή αλλά αργότερα πήρε την έννοια του καταλόγου. Βρίσκεται επίσης στο όνομα Άλπεις, τα πάντοτε χιονισμένα Λευκά όρη, αλλά καί στους ηφαιστιακούς λόφους έξω από την Ρώμη με το λευκό, ηφαιστιακής τέφρας χώμα που παράγει “οίνον ηδύ”, όπως μας είπε ο Στέφανος Βυζάντιος.
* Ο Δημήτρης Κ. Σαρρής είναι πρ. υφυπουργός, νομάρχης Ηρακλείου