Η πόλη του Ηρακλείου και η Κρήτη αποχαιρέτησαν ένα άξιο και διακεκριμένο τέκνο της που έφυγε από τη ζωή, τον Θεοχάρη Δετοράκη, ένα σπουδαίο και χαρισματικό άνθρωπο και διαπρεπέστατο επιστήμονα.
Ο Θεοχάρης Δετοράκης ήταν πραγματικά ένας προικισμένος άνθρωπος, που συνδύαζε τα χαρίσματα μιας δυναμικής προσωπικότητας με τα ψυχικά χαρίσματα, το ήθος, τη σεμνότητα και την ευγένεια.
Για το πολύπλευρο έργο του έχουν γραφεί και θα γράφονται πολλά. Χρειάζονται σελίδες, για να χωρέσουν τους τίτλους των συγγραμμάτων του και των μελετών του.
Κυρίως σε δυο τομείς έχει να επιδείξει τεράστιο συγγραφικό έργο,
στη βυζαντινή φιλολογία και στην ιστορία της Κρήτης.
Θυμόμαστε το επαινετικό σχόλιο του Στυλ. Αλεξίου σε μια τιμητική εκδήλωση για τον Θεοχάρη, όταν τον εξίσωνε με τον Κρουμπάχερ, έναν από τους μεγαλύτερους βυζαντινολόγους, πράγμα βέβαια που προσέκρουσε στον σεμνό χαρακτήρα του Θεοχάρη.
Για την Κρήτη και τους αγώνες των Κρητικών για την ελευθερία, κυρίως για τις περιόδους της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, είναι πολλά και αξιοθαύμαστα τα βιβλία του, οι μελέτες και τα κείμενά του, στα οποία ξεχειλίζει η αγάπη του για την Κρήτη, αλλά συχνά και ο πόνος του γι’ αυτά τα θλιβερά συνεχή 700 χρόνια αδυσώπητης σκλαβιάς και δυστυχίας του κρητικού λαού.
Το βιβλίο Ιστορία της Κρήτης είχε τη μεγαλύτερη απήχηση. Μπορεί να διαβαστεί από όλους. Όταν διαβάζει κανείς την Ιστορία της Κρήτης, νιώθει σαν να διαβάζει μυθιστορηματική διήγηση. Με λόγο γλαφυρό, ουσιαστικό, με καλλιέπεια και λογοτεχνική αξία.
Όσοι γράφουν κείμενα σχετικά με την ιστορία της Κρήτης, συχνά παραπέμπουν στην Ιστορία της Κρήτης του Θεοχάρη Δετοράκη.
Είναι εντυπωσιακό το πλήθος των Προλόγων του σε διάφορα βιβλία, που θα μπορούσαν να απαρτίζουν ένα ολόκληρο τόμο.
Και μόνο το γεγονός ότι πολλοί συγγραφείς επεδίωκαν να κοσμήσει την έκδοση του βιβλίου τους ένας πρόλογος του Θεοχάρη Δετοράκη, δείχνει την αναγνώριση και το κύρος του καταξιωμένου επιστήμονα.
Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον Πρόλογό του στο βιβλίο “Το Μαλεβίζι στην Επανάσταση του 1821″(έκδ. Δήμου Γαζίου): “Ως συγγραφέας της ιστορίας της Κρήτης και περισσότερο ως Κρητικός, που αφιέρωσα τις μικρές μου δυνάμεις στην έρευνα και στη μελέτη της ιστορίας και του πολιτισμού της, αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση και χαρά, όταν κεντρικό και πρωτεύον θέμα των εκδηλώσεων είναι η ανάδειξη της τοπικής ιστορίας. Η ιστορία είναι το μέγιστο συλλογικό μάθημα ενός λαού. Δεν είναι μόνο καταγραφή γεγονότων και κριτική προσώπων και πράξεων. Είναι κυρίως μάθημα ζωής και συνείδηση εθνικής αυτογνωσίας. Είναι, όπως είπαν, του παρελθόντος κριτής, του παρόντος οδηγός και του μέλλοντος ασφαλής διδάσκαλος”.
Αγαπητέ φίλε και κουμπάρε Θεοχάρη, θα βρεις τώρα στη Μετάβασή σου τον αξέχαστο Μανώλη Δετοράκη που έφυγε πριν από δεκαπέντε χρόνια.
Θα πω και για σένα αυτά που έγραψα για τον Μανώλη σε ένα Επιμνημόσυνο Αφιέρωμα: “Όσα εγκωμιαστικά λόγια κι αν πει κανείς, πάλι θα έχει κάτι να προσθέσει. Άριστος επιστήμονας, ακούραστος ερευνητής, καλόκαρδος, μειλίχιος και καταδεκτικός, ακέραιος χαρακτήρας, υπόδειγμα ήθους και αρετής.
Τόσο πολλές αρετές, συγκεντρωμένες σε έναν άνθρωπο! Χαρίσματα φυσικά αλλά και κατάκτηση προσωπικού αγώνα”.
Καλό ταξίδι φίλε εκλεκτέ, αγαπητέ κουμπάρε. Θα σε θυμόμαστε, διατηρώντας πάντα τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη.