Για να αγαπήσεις κάτι, χρειάζεται να μυηθείς σε αυτό.
Άλλοτε η μύηση είναι ακαριαία, όπως ο κεραυνοβόλος έρωτας, κι άλλοτε χρονοβόρα και επίπονη.
Για να αγαπήσεις την όπερα, χρειάζεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, απλώς να παρακολουθήσεις μια καλή παράσταση, όπως εκείνη του Οθέλλου που ανέβηκε τις προάλλες στο Πολιτιστικό Συνεδριακό Κέντρο Ηρακλείου (ΠΣΚΗ).
Δεν έχω σπουδάσει μουσική, ούτε είμαι ειδικός. Είμαι όμως λάτρης της όπερας και με οδηγό τη λατρεία μου θα επιχειρήσω να ψηλαφίσω την προχθεσινή μου οπερατική εμπειρία και να τηn ντύσω με λέξεις.
Η εμπειρία ξεκινά ήδη από τον περιβάλλοντα χώρο, έναν χώρο όπου διαπλέκεται το παρελθόν με το παρόν της πόλης. Ο οθωμανικός κουμπές με τα ενετικά τείχη, ο τάφος του Καζαντζάκη με την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα δίνουν στον επισκέπτη ώθηση και τον ακουμπούν στην αγκαλιά του αύλειου χώρου του ΠΣΚΗ. Η είσοδος και η τακτοποίηση στις θέσεις μας απρόσκοπτη και ήρεμη.
Η αίθουσα, εξοπλισμένη με ειδικό ακουστικό κέλυφος που μεταμορφώνεται ανάλογα με τις ηχητικές απαιτήσεις της εκάστοτε παράστασης και με πρόβλεψη ώστε η θέα στη σκηνή να είναι απρόσκοπτη σχεδόν από κάθε θέση, διαθέτει όλες τις προδιαγραφές για να φιλοξενήσει ακόμη και απαιτητικές τεχνικά παραγωγές.
Τα φώτα σβήνουν και η παράσταση ξεκινά. Οι τραγουδιστές της χορωδίας (Κροατικό Εθνικό Θέατρο της Ριέκα και Χορωδιακό Σύνολο Ηρακλείου) αιφνιδιάζουν ευχάριστα, καθώς αναδύονται από τις πρώτες θέσεις της πλατείας. Συνταιριασμένοι απόλυτα, λειτουργούν σαν ένα σώμα, και παρασύρουν τον θεατή στην αγωνία για την τύχη του σκάφους του Οθέλλου. Το μουσικό κείμενο αποδίδεται με τόση σαφήνεια και εκφραστικότητα, που εύχεσαι να μην τελειώσει ποτέ αυτή η καταιγίδα…
Ο Βέρντι θεωρείται ο κορυφαίος εκπρόσωπος της ιταλικής όπερας. Στα έργα του δεν υπάρχουν λάιτ μοτίφ, κάθε μουσική φράση ακούγεται μοναδική, συναρμοσμένη με τις προηγούμενες και τις επόμενες, για να διαστείλει το σημαινόμενο του λιμπρέτου. Ό,τι η γλώσσα υπονοεί, η μουσική του Βέρντι το ενσαρκώνει. Ευτυχής συγκυρία της παράστασης η σκηνοθεσία του Μάριν Μπλάζεβιτς που υπηρετεί απόλυτα το πολυπεπίπεδο τόσο της μουσικής, όσο και της ποίησης.
Η έμφαση δόθηκε στο συμβολισμό των χαρακτήρων και των μεταξύ τους σχέσεων. Η κίνηση των τραγουδιστών στη σκηνή (Σέλμα Μπάνιτς) και οι εξαιρετικοί φωτισμοί (Ντάλιμπορ Φούγκοσιτς-Άλαν Βούκελιτς) συμπλήρωναν την απόλυτη ηθογράφηση του Οθέλλου (Δημήτρης Πακσόγλου), του Ιάγου (Ντανιίλ Αλεκσένκο), της Δυσδαιμόνας (Αναμαρία Κνέγκο), της Αιμιλίας (Μικαέλα Σόλτες), του Κάσσιου (Μπόζε Γιούριτς Πέσιτς).
Η ερμηνεία των τραγουδιστών, σε συνδυασμό με τη σκηνική τους παρουσία, παράσερνε με αριστοτελικό (και αριστοτεχνικό) τρόπο τον θεατή στον έλεο και τον φόβο, σε ένα φόβο υπαρξιακό, μήπως κι εμείς μοιάζουμε άλλοτε με έναν Οθέλλο κι άλλοτε με έναν Ιάγο, μα πιο συχνά με μια Αιμιλία, που γνωρίζει το κακό, μα σιωπά και δεν υποδεικνύει τον ένοχο, παρά μόνο όταν είναι πια αργά.
Με την ερασιτεχνική μου ματιά ξεχώρισα ερμηνευτικά τον Ιάγο. Όλη του η ύπαρξη ήταν απόλυτα δοσμένη στην υπηρέτηση του ρόλου του. Κάθε του κύτταρο παλλόταν από τη σατανική δύναμη της λογικής του Ιάγου, όλο το σώμα του ένα αντηχείο για να ακουστεί η υπνωτιστική δύναμη των δηλητηριωδών μελωδιών που κινούν τα νήματα της δράσης, χειραγωγώντας με μαεστρία τον Οθέλλο και τον Κάσσιο.
Μόνο άντρες κατόρθωσε ο Ιάγος να παραπλανήσει. Ίσως γιατί απαξιώνει να ασχοληθεί με τις γυναίκες, παρά μόνο σε επίπεδο τρομοκράτησης και φίμωσης· ίσως γιατί οι γυναίκες, πιο ανεξάρτητες, διατηρούν τη διαύγειά τους. Ιδιαιτέρως τονίζονται η αγνότητα και η σταθερότητα της Δυσδαιμόνας, καθώς ο ρόλος της διαφοροποιείται και μουσικά, αφού όπως στο πρόγραμμα της παράστασης αναφέρεται: «η φωνή της είναι σε ψηλότερη περιοχή από των υπολοίπων, ώστε να δηλωθεί η μοναξιά αλλά κι η ελευθερία της από τη διάχυτη διαφθορά.»
Σε κάθε όπερα ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής είναι η μουσική. Συνιστά το όχημα στο οποίο επιβαίνουν οι στίχοι, τα σκηνικά και τα κουστούμια, οι τραγουδιστές και ο σκηνοθέτης, για να εξακτινωθούν μαγικά στον γαλαξία της φαντασίας. Όσοι παρακολουθήσαμε την εν λόγω παράσταση είμαστε ευγνώμονες στον μαέστρο, Μύρωνα Μιχαηλίδη, για τον τρόπο με τον οποίο διηύθυνε την Ορχήστρα του Κροατικού Εθνικού Θεάτρου της Ριέκα.
Ο Μ. Μιχαηλίδης ανέλαβε και οδήγησε το όχημα της μουσικής σε μια ερμηνευτική τροχιά με πηγαία έμπνευση, αλλά και με τη δέουσα σχολαστικότητα, δίνοντας στο τελικό ηχητικό αποτέλεσμα την αύρα και τη λάμψη της μουσικής του ευφυΐας. Είναι ευτύχημα που από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΠΣΚΗ οραματίζεται και υλοποιεί το ανέβασμα στην πόλη μας τόσο άρτιων παραγωγών. Απολαμβάνουμε την επίγευση των μέχρι τώρα παραστάσεων και ανυπομονούμε για τις επόμενες!