Οι αυξήσεις των τιμών της ενέργειας που καταγράφονται το τελευταίο χρονικό διάστημα – στη «σκιά» του πολέμου στην Ουκρανία – έχουν δημιουργήσει ένα μείζον κοινωνικο-οικονομικό πρόβλημα το οποίο δημιουργεί ασφυκτικές πιέσεις στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις.
Η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους, πέραν από τη σημαντική επιβάρυνση που δημιουργεί στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και στο κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων – για το οποίο η Κυβέρνηση οφείλει να λάβει μέτρα ουσιαστικής στήριξης – έχει προκαλέσει και έναν πολύ μεγάλο «βρόγχο» και στην οικονομική λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που «αγγίζει» τον πυρήνα της βιωσιμότητας όλων των Δήμων και των ΔΕΥΑ της χώρας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, για τους Δήμους και τις ΔΕΥΑ, έχει φέτος υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με πέρυσι. Ενδεικτικό της κατάστασης ασφυξίας που έχει διαμορφωθεί είναι το γεγονός είναι πως τον Ιανουάριο του 2021, η τιμή της ΜWh ανερχόταν σε 63 ευρώ, ενώ έναν χρόνο μετά, τον Ιανουάριο του 2022, η τιμή «εκτοξεύτηκε» στα 252 ευρώ, δηλ. τέσσερις φορές επάνω.
Το κόστος αυτό, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, καθίσταται δυσβάστακτο, ακόμη κι αν υπολογιστεί η επιδότηση που έχει ήδη δώσει το Κράτος κι ανέρχεται στα 65 ευρώ/MWh.
Αντίστοιχα, το τελευταίο έτος έχει υπάρξει μια πολύ μεγάλη αύξηση και στο κόστος των καυσίμων που χρησιμοποιείται για την κίνηση των δημοτικών οχημάτων καθώς και του πετρελαίου που χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των δημοτικών κτιρίων (σχολεία, ΚΑΠΗ, αθλητικοί χώροι κ.α.), η οποία μεσοσταθμικά ξεπερνά το 75% και – εκτός από την οικονομική πτυχή του θέματος – δημιουργεί και λειτουργικά ζητήματα σε κρίσιμους τομείς δραστηριότητας των Δήμων (π.χ. καθαριότητα, ηλεκτροφωτισμό, παιδεία, κ.α.), με το πρόβλημα να καθίσταται εντονότερο για τους μικρούς και μικρομεσαίους Δήμους (και τα νομικά πρόσωπα αυτών/ π.χ. ΔΕΥΑ, Σχολικές Επιτροπές) που στερούνται ίδιων πόρων για να καλύψουν το επιπλέον ενεργειακό κόστος.
Το Υπουργείο Εσωτερικών, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, ανακοίνωσε ένα πλέγμα μέτρων τριών σημείων, προκειμένου να μετριαστούν οι «κραδασμοί» από την αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και των καυσίμων που επηρεάζουν άμεσα τους προϋπολογισμούς των Δήμων.
Αυτά περιλαμβάνουν την: (α) καταβολή μιας έκτακτης συμπληρωματικής ΚΑΠ σε κάθε Δήμο της χώρας, (β) έκτακτη οικονομική ενίσχυση των σχολικών επιτροπών – μέσω των ΚΑΠ – για τις αυξημένες δαπάνες θέρμανσης των σχολικών μονάδων και (γ) επιμήκυνση όλων των δανείων των Δήμων προς το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων καθώς και εξέταση από το Υπουργείο Οικονομικών και το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων της δυνατότητας εξορθολογισμού του επιτοκίου.
Τα μέτρα αυτά, αν και συνιστούν μια θετική κίνηση στήριξης των φορέων της αυτοδιοίκησης, προφανώς δεν επαρκούν για να καλύψουν οι Δήμοι και οι ΔΕΥΑ τα χρηματοδοτικά κενά που έχουν προκύψει ήδη στους προϋπολογισμούς τους και ως εκ τούτου απαιτείται να υπάρξει από πλευράς Πολιτείας η διαμόρφωση ενός διευρυμένου πλαισίου μέτρων και πολιτικών – με βραχυπρόθεσμο αλλά και μεσο-μακροπρόθεσμο χαρακτήρα – τα οποία δύναται, μεταξύ άλλων, να περιλαμβάνουν:
- Την επιπλέον επιχορήγηση των Δήμων για την κάλυψη του αυξημένου ενεργειακού κόστους αυτών, καθότι η μία δόση ΚΑΠ που πρόκειται να τους χορηγηθεί – και αυτή τμηματικά, σε 2 δόσεις έως το Μάιο – δεν επαρκεί πρακτικά για να καλύψει τις χρηματοοικονομικές απώλειες που έχουν δημιουργηθεί.
- Την υπαγωγή των Δήμων και των ΔΕΥΑ σε τιμολόγια ρεύματος χωρίς ρήτρα αναπροσαρμογής στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος
- Την ένταξη των Δήμων και των ΔΕΥΑ στους δικαιούχους μειωμένης χρέωσης του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ), προκειμένου αυτή να συμβάλει στη μείωση του κόστους λειτουργίας τους.
- Τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ για το νερό ύδρευσης στον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ 6%, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα εφαρμόζεται για την αξία νερού συντελεστής 13%.
5.Τη μείωση της τιμής του ρεύματος για τις καταναλώσεις του νερού άρδευσης.
- Την υπαγωγή των αντλιοστασίων και των βιολογικών καθαρισμών των ΔΕΥΑ όπως και των μονάδων αφαλάτωσης των μικρών νησιωτικών Δήμων στις βιομηχανικές δραστηριότητες, προκειμένου να τύχουν μειωμένου τιμολογίου για την ενεργειακή κατανάλωση.
- Τον σχεδιασμό εξειδικευμένων χρηματοδοτικών εργαλείων και προγραμμάτων από το ΕΣΠΑ 2021-2027 και το Ταμείο Ανάκαμψης για τη χρηματοδότηση των Δήμων και ΔΕΥΑ για την υλοποίηση ενεργειακών έργων ΑΠΕ / έργων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε ενεργειακό συµψηφισµό (Net Metering). Ιδιαίτερη μέριμνα οφείλει να δοθεί στην προώθηση παρεμβάσεων εκσυγχρονισμού των υποδομών ύδρευσης/αποχέτευσης και άρδευσης, με στόχο την ταυτόχρονη εξοικονόμηση νερού και ενέργειας και στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης δημοτικών κτιρίων και οδοφωτισμού.
- Την παροχή ουσιαστικών κίνητρων στους ΟΤΑ για την ίδρυση και λειτουργία ενεργειακών κοινοτήτων, με θεσμικές αλλαγές που θα διευκολύνουν και θα επιταχύνουν την αδειοδότηση και σύνδεσή τους με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε κάθε περίπτωση, οφείλει να γίνει κατανοητό πως έχουμε να κάνουμε με μία πρωτόγνωρη και διαρκώς εξελισσόμενη κατάσταση – η οποία έρχεται να προστεθεί στην υγειονομική κρίση του Covid – και η οποία τροφοδοτείται και από την πολεμική σύγκρουση που έχει ξεσπάσει στην Ουκρανία, η οποία έχει – με τη σειρά της – τεράστιες επιπτώσεις στο ενεργειακό κόστος.
Είναι σαφές πως η κατάσταση αυτή επιβάλλει διαρκή εγρήγορση, παρακολούθηση όλων των δεδομένων και στενή συνεργασία των Δήμων και των αρμόδιων υπουργείων, ώστε να ληφθούν έγκαιρα τα μέτρα που απαιτούνται για να διασφαλιστεί η λειτουργική στήριξη των Δήμων και των ΔΕΥΑ, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.
* Ο Γαβριήλ Κουρής είναι γενικός γραμματέας O.T.A., κοινωνικός-πολιτικός επιστήμων, B.A.,M.Sc., Ph.D.(c)