Μέσα στην πανδημία του κωρονοϊού που αναστάτωσε τον πλανήτη ακούστηκε αμυδρά με ύφος γελαστό η φωνή της Υπουργού «Αλλαγές στην εκπαίδευση». Άλλες φορές θα αποτελούσε το πρώτο θέμα. Σήμερα πέρασε βιαστικά και σκεπάστηκε στον απόηχο της πανδημίας που επιδρά καταλυτικά σε όλα τα πεδία της δημόσιας ζωής.
Από το σύνολο των προτεινόμενων αλλαγών θα σταματήσω στην αξιολόγηση. Από το 1978 που καταργήθηκε το αμαρτωλό σύστημα αξιολόγησης του επιθεωρητή, ένα όπλο μεσαιωνικό για να κρατάει υποτακτικό το δάσκαλο στον αφέντη.
Η εκπαιδευτική κοινότητα δεν κατάφερε παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες να συμφωνήσουν σε ένα νέο αξιολογικό σύστημα. Και είναι κρίμα. Από την κοινωνική ζωή ενός ευφυούς λαού να λείπει παντελώς η δημιουργική χρήση του διαλόγου ως μορφή επικοινωνίας και κυριαρχεί η ασυνεννοησία, μια λέξη τόσο οικεία και εύχρηστη στην καθημερινότητα μας, αξιολογούμε τους πάντες και τα πάντα και όμως παραμένει άγνωστη στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Για να κατατάξουμε σε μια αυθαίρετη αξιολογική κλίμακα τους εκπαιδευτικούς ή να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Τρίτο θα μετρήσω την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού ή την αποτελεσματικότητα του έργου του. Αν θα τα φορτώσω όλα στην προσωπικότητα του δασκάλου όπως γινόταν παλιά πρέπει να δούμε τι είναι προσωπικότητα.
Είναι μια πολυσύνθετη και δυναμική οργάνωση των ψυχοσωματικών χαρακτηριστικών που δεν μετρούνται εύκολα και αντικειμενικά γι’ αυτό είναι μικρής πρακτικής αξίας. Κύρια πτυχή της προσωπικότητας είναι η νοημοσύνη. Σύμφωνα με ειδικούς ψυχομετρητές η νοημοσύνη έχει καλύψει εκατόν είκοσι διαφορετικές πρωτογενείς νοητικές ικανότητες για αξιολόγηση. Γι’ αυτό είναι περιορισμένης αξίας.
Έτσι το αξιολογικό ενδιαφέρον εστιάζεται στο τελικό αποτέλεσμα του έργου του που είναι σταθερό και μετράται εύκολα. Όμως εδώ πάλι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα άλλο αξεπέραστο πρόβλημα από το οποίο έπρεπε να αρχίσουμε. Χρειαζόμαστε μια άλλη μορφή και οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Για να αξιολογηθεί ό,τι εκτελέστηκε σωστά πρέπει να έχει και προγραμματιστεί σωστά.
Η προγραμματική επικοινωνιακή δραστηριότητα, η εκπαίδευση στην οποία στηρίζεται το έθνος δε μπορεί να προχωρεί στα τυφλά. Να μην προγραμματίζεται σε όλα τα επίπεδα. Κάθε οργανωμένη και συστηματική ανθρώπινη εργασία περνά τρία στάδια.
Προγραμματίζεται, εκτελείται, αξιολογείται. Η αξιολόγηση γίνεται στάδιο σε κάθε τύπο οργάνωσης και ρυθμιστής των διαδικασιών λειτουργίας του συστήματος είναι η ιατρική διάγνωση για τη σχετική θεραπεία. Χωρίς αξιολόγηση δεν υπάρχει θεραπεία, δεν υπάρχει πρόοδος. Προγραμματίζω σημαίνει αναλύω και εκτιμώ την υπάρχουσα κατάσταση από την οποία ξεκινώ. Προσδιορίζω με σαφήνεια το στόχο πού θέλω να πάω.
Μεθοδεύω τις ενέργειες και προκαθορίζω την αξιολόγηση του αποτελέσματος. Οι σκοποί και οι στόχοι αποτελούν τη βάση στην οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος που οφείλουν να γνωρίζουν όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση. Η κακοδαιμονία που απειλεί με διάλυση την εκπαίδευση βρίσκεται κατά τη γνώμη μου στο σημείο αυτό .
Κανείς από αυτούς που μιλάνε για την εκπαίδευση δεν γνωρίζει τους σκοπούς αυτούς Και όταν δεν ξέρεις που πηγαίνεις συνήθως ακολουθείς τον εύκολο κατηφορικό δρόμο. Εκφράζουν οι στόχοι τα ιδεώδη προς τα οποία κατευθύνεται το σύστημα.
Δε προχωρεί το σύστημα τυφλά. Η λειτουργία του στηρίζεται σε φιλοσοφικές, πολιτικές, ιδεολογικές αντιλήψεις, οράματα και αξίες που πρέπει από λόγια να γίνουν πράξεις. Η αξιολόγηση πρέπει πάντα να βασίζεται στον ύψιστο στόχο του συστήματος και να μετρά το βαθμό πληρότητας στην συμπεριφορά των μαθητών. Αυτό σημαίνει εκπαίδευση. Η διαφορά που προκύπτει οδηγεί σε ενέργειες βελτίωσης.
Ουσιαστικά πρόκειται για μια διαδικασία αυτοαξιολόγησης καθημερινής για τη βελτίωση του έργου. Θα ορίσουμε αξιολόγηση την εκτίμηση του βαθμού επίτευξης των σκοπών της εκπαίδευσης. Ο αξιολογητής έχει μπροστά του μια λίστα ελέγχου, συγκρίνει πληρότητα, δε βαθμολογεί ποσότητα. Η αξιολόγηση του συστήματος αποτελεί σεμινάριο για το δάσκαλο, για τον εκπαιδευτικό και υγεία για την εκπαίδευση.