Επιτραπέζιες Ποικιλίες Αμπέλου
Πριν δέκα περίπου χρόνια, το 2009, η μελέτη «Το αμπέλι και οι νέες καλλιέργειες στο Νομό Ηρακλείου», της οποίας ήμουν Επιστημονικά Υπεύθυνος – Συντονιστής, διαπίστωσε ότι: η κατεύθυνση στην οποία θα πρέπει να επεκταθεί, κατά κύριο λόγο, ο αμπελουργικός τομέας, είναι αυτή των επιτραπέζιων ποικιλιών.
Στόχος:
Η επιλογή επιτραπέζιων ποικιλιών που να:
προσαρμόζονται στο οικολογικό περιβάλλον,
καλύπτουν συμμετρικά την εποχή διάθεσης, ει δυνατόν από το Μάιο έως τον Ιανουάριο,
ικανοποιούν πλήρως τις απαιτήσεις των καταναλωτών, της αγοράς και των αμπελουργών, εξασφαλίζοντας ένα ικανοποιητικό εισόδημα.
Υφιστάμενη κατάσταση (δε διαφέρει πολύ από τη σημερινή):
Ουσιαστικά, με μια μόνο, λευκή, μέσης εποχής ποικιλία, τη Σουλτανίνα, και με παραγωγή για 1,5 – 2 μήνες (από τα μέσα Αυγούστου έως τέλη Σεπτέμβρη με αρχές Οκτώβρη), ανταγωνιζόμαστε χώρες που προσφέρουν λευκές, κόκκινες και μαύρες ποικιλίες, για 5 – 6 μήνες.
Τυπική, και όχι ουσιαστική, εφαρμογή των συστημάτων αειφορικής γεωργίας και πιστοποίησης της ποιότητας.
Υποβαθμισμένη και γενικά έντονα διαφοροποιημένη ποιότητα και διατηρησιμότητα των σταφυλιών.
Υπερβολική επιβάρυνση του κόστους παραγωγής, από την εφαρμογή λανθασμένων πρακτικών κ.ά.
Πρόταση Μελέτης:
Ποικιλιακή αναδιάρθρωση του αμπελώνα επιτραπέζιων σταφυλιών προτείνοντας, μεταξύ άλλων, την καλλιέργεια των πρώιμων: Superior Seedless, Flame Seedless, μέσης εποχής: Thompson Seedless, και όψιμων ποικιλιών: Crimson Seedless, Red Globe και Autumn Royal (εικ. 1).
Αξιοποίηση της ποικιλομορφίας του οικολογικού περιβάλλοντος, ώστε σε συνδυασμό με την κατάλληλη καλλιεργητική τεχνική και μετασυλλεκτικούς χειρισμούς να καλύπτεται η προαναφερθείσα περίοδος διάθεσης. Ειδικότερα, προτείνονται:
η πρωίμιση με καλλιέργεια υπό μερική κάλυψη (εικ. 2),
η οψίμιση με κάλυψη της καλλιέργειας για την καθυστέρηση του τρυγητού,
η υδροπονική καλλιέργεια σε γλάστρες (για πρωίμιση ή/και οψίμιση) (εικ. 3)
η εφαρμογή των βέλτιστων κατά περίπτωση μετασυλλεκτικών χειρισμών, για την περαιτέρω διεύρυνση της διάθεσης των επιτραπέζιων σταφυλιών.
Δέκα περίπου χρόνια μετά:
Η παγκόσμια παραγωγή και η ζήτηση επιτραπέζιων σταφυλιών συνεχώς αυξάνει,
Διευρύνονται συνεχώς οι απαιτήσεις:
των καταναλωτών (ασφαλή, υγιεινά, φιλικά στο περιβάλλον σταφύλια, σεβασμός στα δικαιώματα των εργαζομένων, δίκαιο εμπόριο, κ.ά.)
της αγοράς (πιστοποίηση Globalgap – Globalgap Grasp – BRC – IFS – QS κ.λπ., υπολείμματα φυτοφαρμάκων (MRLs, αριθμός δραστικών ουσιών), καλή διατήρηση στο «ράφι» κ.ά.), και
των αμπελουργών (σχετική αντοχή στους οικονομικά σημαντικούς και δύσκολα αντιμετωπίσιμους εχθρούς και ασθένειες, μικρές καλλιεργητικές απαιτήσεις, λιγότερη ένταση ανθρώπινης εργασίας, πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό, ικανοποιητικό εισόδημα κ.ά.).
Οι νέες επιτραπέζιες ποικιλίες αυξάνονται συνεχώς, σε βαθμό που να δημιουργούν σύγχυση σε καταναλωτές και αμπελουργούς.
Επισημαίνεται ότι οι περισσότερες νέες ποικιλίες προστατεύονται βάσει δικαιωμάτων επί φυτικών ποικιλιών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη συνεχή αύξηση των απαιτήσεων που προαναφέραμε, είχε σαν συνέπεια την δραστηριοποίηση πολλών φορέων δημιουργίας νέων ποικιλιών, όπως (ανά φορέα αξιόλογες ποικιλίες):
International Fruit Genetics (Sweet Sapphire, Sweet Celebration, Cotton Candy, Sweet Globe),
Sun World (Scarlotta Seedless, Midnight Beauty, Autumn Crisp),
Sheehan Genetics (Krissy, Allison, Timpson, Timco)
USDA (Scarlet Royal, Autumn King, Princess)
Grapas (Early Sweet, Arra 15, Arra 19, Arra 29)
Volcani (Prime)
Lombardi Genetics, ITUM-IMIDA κ.ά.
Επίσης θα πρέπει να επισημανθεί ότι, για ευνόητους λόγους, οι εμπορικοί οίκοι (όπως π.χ. η EXSA) που διακινούν τις ποικιλίες αυτές επιδιώκουν συνεργασίες με Ομάδες Παραγωγών ή/και Εταιρείες.
Οι τελευταίοι, και γενικά οι αμπελοκαλλιεργητές, πριν από την οποιαδήποτε απόφαση θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους:
την συμπεριφορά της νέας ποικιλίας στις καλλιεργητικές συνθήκες της περιοχής, τις απαιτήσεις για τις άδειες ή/και την πληρωμή δικαιωμάτων (royalties), καθώς υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα αδειοδότησης, την τεχνική υποστήριξη για τις νέες ποικιλίες, την υποστήριξη μάρκετινγκ κ.ά.
Η απόφαση γίνεται δυσκολότερη αν προσπαθήσουμε να εκμεταλλευτούμε την εμπειρία των τριών μεγαλύτερων εξαγωγικών χώρων παγκοσμίως: τη Χιλή, τις ΗΠΑ και το Περού.
Επιγραμματικά, κάθε μια από αυτές καλλιεργεί, σε κάποια έκταση, πάνω από σαράντα επιτραπέζιες ποικιλίες (η Καλιφόρνια ογδόντα), οι περισσότερες σχετικά νέες, με δικαιώματα. Εντύπωση επίσης προκαλεί η διαπίστωση ότι στην πρώτη δεκάδα, από άποψη ποσότητας εξαγωγών της περιόδου 2019-20, συμπεριλαμβάνονται και οι έξι ποικιλίες που έχουμε προτείνει από το 2009 και οι οποίες δεν έχουν δικαιώματα.
Αντίθετα, υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των νέων ποικιλιών. Για παράδειγμα, στην Καλιφόρνια τη δεκάδα συμπληρώνουν οι ποικιλίες: Scarlet Royal, Autumn King, Princess και Allison˙ στη Χιλή οι ποικιλίες: Timco, Sweet Celebration, Arra 15 και Allison˙ και στο Περού οι ποικιλίες: Sweet Celebration, Timpson, Sweet Globe και Arra 15.
Σημερινή (και παλαιότερη) πρόταση
Οι προοπτικές παραγωγής στη Χώρα μας, ποιοτικών και ασφαλών επιτραπέζιων σταφυλιών, είναι άριστες. Όπως όμως γίνεται εύκολα κατανοητό από όσα προαναφέραμε, προϋπόθεση είναι η εφαρμογή των παρακάτω δράσεων- κλειδιά:
Ομάδες Παραγωγών (Ο.Π.) & Διεπαγγελματική Οργάνωση Επιτραπέζιων Σταφυλιών.
Εφαρμοσμένη, κατευθυνόμενη και ελεγχόμενη επιστημονική έρευνα.
Εξειδικευμένος Επιστημονικός Σύμβουλος στις Ομάδες Παραγωγών
Συνεχής ενημέρωση – εκπαίδευση αμπελουργών και γεωτεχνικών.
Εν τω μεταξύ, ιδιαίτερα για μεμονωμένους παραγώγους, η προτεινομένη ποικιλιακή σύνθεση βασίζεται όπως και πριν δέκα χρόνια, στις ποικιλίες: Superior Seedless, Thompson Seedless, Flame Seedless, Crimson Seedless, Red Globe και Autumn Royal (εικ. 4). Βασικές προϋποθέσεις, για να μη ξανασυζητάμε τα ίδια μετά 10 χρόνια:
η συνεργασία όλων όσοι εμπλέκονται «από το χωράφι στο ράφι» και
η άμεση και έμμεση, κυρίως επιστημονική (ινστιτούτα αμπέλου κ.λπ.), αλλά και οικονομική (πρόγραμμα αναδιάρθρωσης και μετατροπής αμπελώνων, δράσεις προώθησης κ.λπ.) υποστήριξη των αμπελουργών μας.
* Ο Γιάννης Φυσαράκης είναι ομότιμος καθηγητής Αμπελουργίας ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.
Υ.Γ. Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού ΕΠΙ ΓΗΣ της Τράπεζας Πειραιώς