Ο φόβος είναι ένα βασικό συναίσθημα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής.
Είναι ένας μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού χωρίς να απαιτείται συνειδητή σκέψη.
Ο φόβος πρέπει να διακρίνεται από τη σχετική συναισθηματική κατάσταση του άγχους το οποίο εκδηλώνεται ως εσωτερική ένταση και το οποίο συνήθως συμβαίνει χωρίς την ύπαρξη οποιασδήποτε εξωτερικής απειλής, απειλής μάλιστα που γίνεται αντιληπτής ως ανεξέλεγκτης ή αναπόφευκτης.
Στην περίπτωση της συναισθηματικής κατάστασης του φόβου έχουμε να κάνουμε σχεδόν πάντα με μελλοντικά γεγονότα, με καταστάσεις ή συμπεριφορές τις οποίες μπορούμε να διαφύγουμε ή να αποφύγουμε.
Ο φόβος θα μπορούσε επίσης να είναι μια στιγμιαία αντίδραση σε κάτι που συμβαίνει στο παρόν.
Όταν όμως ο φόβος συνεχίζει να υφίσταται, ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και σε καταστάσεις υπερβολικού στρες, τότε μετατρέπεται σε φοβία και γίνεται εμπόδιο στην φυσιολογική αντιμετώπιση της καθημερινότητας του ατόμου.
Η φοβία είναι ένας επίμονος και παράλογος φόβος κάποιου συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης, που έχει ως αποτέλεσμα την επιθυμία αποφυγής αυτού αντικειμένου που στην πραγματικότητα δεν αποτελεί σπουδαία πηγή κινδύνου.
Τα γεγονότα των ημερών πόσο αλήθεια απέχουν από την μετατροπή του φόβου σε φοβία;
Όταν ήμασταν μικροί, όλοι είχαμε κάτι το οποίο «έπρεπε» να φοβόμαστε για να καθόμαστε ήσυχοι και να ξέρουμε ποια θα ήταν η τιμωρία μας σε αντίθετη περίπτωση.
Πολλά παιδιά μεγάλωσαν με τον φόβο ότι θα τους φάει ο μπαμπούλας στον ύπνο τους, αν δεν ήταν καλά παιδιά, ή ότι θα τους τιμωρήσει ο μπαμπάς τους ή κάποιο άλλο πρόσωπο εξουσίας για την συμπεριφορά τους.
Το μυαλό μας έχει την τάση να μένει σε αυτό που βίωσε, όταν για πρώτη φορά δοκίμασε να κάνει κάτι, ειδικά αν ήταν πολύ έντονο και δυσάρεστο.
Είναι γνωστή η ιστορία που είπε ο Χόρχε Μπουκάι σε συμβουλευόμενο του και περιέχεται και στο βιβλίο του ‘’Να σου πω μια ιστορία’’.
Ένας μικρός ελέφαντας που μεγάλωσε σε τσίρκο, φοβόταν να κόψει τα δεσμά του και να το σκάσει, διότι θυμόταν την πρώτη φορά που το προσπάθησε και όντας μικρό ελεφαντάκι δεν τα κατάφερε. Μέσα από αυτή την μικρή και πολύ διδακτική ιστορία μπορούμε να καταλάβουμε πως οι άνθρωποι συντηρούμε τον φόβο και το αίσθημα αδυναμίας!
Μα ο φόβος δεν έχει ηλικία. Υπάρχει πάντα και είναι συνοδοιπόρος του ανθρώπου. Είτε για να τον προστατεύει είτε για να δεσμεύει.
Τα δεσμά του φόβου πέραν των άλλων, είναι αμιγώς πολιτικά και «προσφέρονται» απλόχερα από τους κρατούντες στους πολίτες για πλήρη εφησυχασμό και σιωπή.
Το άγνωστο πάντα θα προκαλεί δέος, απορία, περίσκεψη, προβληματισμό, αμφισβήτηση… και φόβο! Ο τελευταίος βολεύει περισσότερο την κυριαρχία της εξουσίας.
Ο φοβισμένος πολίτης, είναι σίγουρα υποταγμένος άρα λιγότερο έως καθόλου επικίνδυνος.
Πρέπει να φοβάσαι τον θεό, να φοβάσαι τον στρατηγό, τον έφορο, τον δάσκαλο, τον χωροφύλακα, τον γιατρό, τον δικαστή, τον δημόσιο υπάλληλο, τους εξεταστές, τις εξετάσεις, το νερό, τον ήλιο, το φως, τον αέρα, την θάλασσα, την ιδιαιτερότητα, τις ιδέες, το χρώμα του δέρματος, να φοβάσαι γενικώς!
Για χρόνια το «παιδαγωγικό» μας σύστημα, επί της αρχής του φόβου πορεύεται.
Ο δάσκαλος με την βέργα, ο παιδονόμος στο γυμνάσιο, η διαγωγή στο απολυτήριο, οι εισαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις όλων των βαθμίδων.
Η γνώση επιβάλλεται με την βία – τον φόβο!
Οι πάντες γνωρίζουν, ότι ο φοβισμένος μαθητής, ο φοβισμένος πολίτης, δεν λαμβάνει γνώση. Λαμβάνει στην καλύτερη περίπτωση απαραίτητες «δεξιότητες» εύκολα και γρήγορα αναλώσιμες. Αυτό όμως συμφέρει την καθεστηκυία τάξη, γι αυτό σιωπηλά το αποδεχόμαστε όλοι.
Τα πολιτικά συστήματα ανά τω κόσμο δια της βίας και του φόβου επιβάλλουν τις πολιτικές τους, προς όφελος των πολιτών βέβαια!
Σ’ αυτό το απάνθρωπο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα που ζούμε, φαινόμενα όπως αυτά που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, (covid-19, ρατσισμό, μετανάστευση, προσφυγιά, ακραία καιρικά φαινόμενα και ό,τι άλλο μπορεί να προκαλέσει φόβο) θα είναι μέρος στης καθημερινότητας μας. Θα είναι φτηνή τροφή προς ύπνωση και έλεγχο, που θα προσφέρονται από τα κατά τόπους κυβερνητικά κέντρα εξουσίας και τους στυλοβάτες φερέφωνα τους τα Μ.Μ.Ε.
Κλείνοντας να ξεκαθαρίσουμε κάτι.
Ασφαλώς και τα προβλήματα είναι υπαρκτά. Και ο covid-19 και ο ρατσισμός και η μετανάστευση και η προσφυγιά και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Επ αυτών εγώ δεν έχω λόγο αμφισβήτησης! δεν μπορώ και δεν πρέπει επιτέλους να έχω λόγο για πράγματα που εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να γνωρίζω.
Συντάσσομαι επομένως με τον λόγο των ειδικών των επιστημόνων και προσπαθώ να εφαρμόζω τα μέτρα και τις συμβουλές τους.
Αυτό όμως είναι άλλο πράγμα κι άλλο να ζω και να αποδέχομαι τον φόβο που εντέχνως, ηθελημένα ή άθελα τους μας επιβάλλουν καθημερινά.
…Ήρθε ο φόβος και
σάρωσε
όλα τα πάθη.
Ο έρωτας τώρα μοιάζει
πότε με ζητιάνο στη γωνιά
και πότε με γελωτοποιό χωρίς δουλειά
αφού κανέναν πια δεν κάνει να γελάσει.
Ένα είναι το πάθος · ο φόβος
π’απλώνεται σαν σάβανο
και όλα τα σκεπάζει…
-Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, «Φόβος το
νέο πάθος»
Πηγές: α) Βικιπαίδεια
β) Δάφνη Μουλαδάκη Ψυχολόγος
* Ο Λευτέρης Μιχελάκης είναι εκπαιδευτής οδήγησης