Θέατρο ΚΑΤΩ. Κατεβήκαμε τα σκαλιά. Μπροστά μας δύο χάρτινα παραβάν, ένα ξύλινο περιστρεφόμενο παραλληλόγραμμο και δύο αρβύλες, να στέκουν κουρασμένες με τις γλώσσες τους έξω, λαχανιασμένες, φθαρτές. Να περιμένουν.
Υπομένοντας το χρόνο, τα βήματά μας. Περιμένοντας να πάρουμε θέση απέναντί τους, να αναμετρηθούμε, να δούμε, να νιώσουμε, να μοιραστούμε.
Να διδαχτούμε από την πείρα τους, να συγκινηθούμε, να γίνουμε περισσότερο ανθρώπινοι και τελικά να περπατήσουμε μαζί τους επάνω στις λέξεις του σπουδαιότερου ίσως ποιήματος του Γιάννη Ρίτσου, της “σονάτας του σεληνόφωτος”.
Ενός ποιήματος, ενός ποιητικού μονολόγου που γράφτηκε το 1956, τη χρονιά δηλαδή που έμελλε να γίνει η αρχή του τέλους για την πρώτη απόπειρα εφόδου της εργατικής τάξης στον ουρανό.
Της εργατικής τάξης που ο Ρίτσος υπερασπίστηκε και ανάδειξε μένοντας πιστός στα οράματα του σοσιαλισμού, φωτίζοντας τις δυνατότητές της για πνευματική αφύπνιση, για κοινωνική χειραφέτηση από κάθε λογής δυνάστες, για την πραγματοποίηση του ιστορικού της ρόλου, της απελευθέρωσης δηλαδή της κοινωνίας από τα δεσμά της εκμετάλλευσης.
Στη “σονάτα του σεληνόφωτος” σμίγουν όλες οι πλευρές του έργου του Ρίτσου. Η υπαρξιακή αναζήτηση, ο πολιτικός στοχασμός και ο έρωτας δηλώνουν την αδήριτη ανάγκη για κοινωνική αλλαγή.
Όλα αυτά τα στοιχεία ο σκηνοθέτης της παράστασης, Πάνος Ιωαννίδης, όχι μόνο τα κατανόησε, αλλά, έχοντας πίστη στις αξίες που αναδύονται από το έργο του Ρίτσου και όραμα, επέκτεινε τα νοήματα τού έργου κάνοντας την αναγκαία σύνδεση με τη ζωή και τα βιώματα του ποιητή.
Συνδέοντας διαλεκτικά δηλαδή το προσωπικό βίωμα του ποιητή με την κοινωνική πραγματικότητα της συλλογικής δράσης το έργο βρήκε την ανάσα του, ολοκληρώθηκε. Μας έκανε κοινωνούς της ιστορικής αλήθειας πως μόνο μέσα από τον αγώνα, τη γνώση, το ξεπέρασμα κάθε ταλαντεύματος με το παλιό, την αναμέτρηση με τους φόβους και την πίστη στο όραμα της ριζικής κοινωνικής αλλαγής ενυπάρχει η ελπίδα της αληθινής προόδου και κοινωνικής ευημερίας για τον καθένα χωριστά, για τους λαούς όλου του κόσμου.
Αξίζει νομίζω να γίνει αναφορά σε δύο ακόμη σημεία. Στη δύναμη της μεταμόρφωσης του ξύλινου περιστρεφόμενου παραλληλογράμμου, πότε σε καθρέπτη, πότε σε πόρτα ή παράθυρο, σε εξέδρα, ακόμη και σε τραμπάλα. Το παραλληλόγραμμο δηλαδή έγινε το ικανό σχήμα δήλωσης της πολυεπίπεδης σχέσης μεταξύ των δύο προσώπων της σονάτας του σεληνόφωτος, της ηλικιωμένης γυναίκας με τα μαύρα και του νεαρού αγοριού.
Ακόμη, πίσω από τη σκηνή ως αντανάκλαση του πραγματικού κόσμου τρεις σκιές, οι σκιές τριών μουσικών προβάλλονται στο εύθραυστο χάρτινο παραβάν και συνοδεύουν αναπόσπαστα το ρυθμό και την πλοκή της παράστασης, άλλοτε υπογραμμίζοντάς την κι άλλοτε τροφοδοτώντας την με τις αναγκαίες εντάσεις και τους πολυπληθείς μουσικούς χρωματισμούς.
Οι ερμηνείες των δύο ηθοποιών αντάξιες του βάρους των προσώπων που ενσαρκώνουν. Ο Δημήτρης Γαλανάκης ενσαρκώνει τον ρόλο του νεαρού αγοριού. Ισορροπημένος, ειλικρινής, μας βοηθά να κατανοήσουμε το κρουστό κορμί της νεότητας, να παραδεχτούμε τη χάρη και το σθένος της, να αναπολήσουμε και να μάθουμε από αυτήν.
Ο Αντώνης Περαντωνάκης στο ρόλο της γυναίκας με τα μαύρα, με την βαθιά υποκριτική ωριμότητά του, το αναγκαίο θάρρος, αλλά και την τόλμη να ξεπεράσει δραματουργικά τον εαυτό του, γίνεται ιδανικός ερμηνευτής. Με πλούτο εκφραστικών μέσων, με απόλυτο έλεγχο των κινήσεων του σώματος, του προσώπου και της φωνής του μας αφήνει να πάμε μαζί του, μας παρασύρει στο βάθος της ύπαρξης, στον ανελέητο τελειωμό, στα άγρια δόντια της ψυχής, στο σπάραγμα της αδυναμίας, στην αναπόφευκτη οδύνη.
Το ανέβασμα της “σονάτας του σεληνόφωτος” του Γιάννη Ρίτσου από τον Πάνο Ιωαννίδη και την ομάδα του θεάτρου ΚΑΤΩ επιτέλεσε τον καταπραϋντικό και αφυπνιστικό συνάμα σκοπό του θεάτρου. Μας βοήθησε να δούμε τον εαυτό μας στο σήμερα, να σκεφτούμε, να αισθανθούμε, να συγκινηθούμε δηλαδή με όλη τη λεπτότητα και το βάθος που και ο ίδιος ο Ρίτσος διέθετε ως αποσκευή.
Συγχαρητήρια!
Οι συντελεστές της παράστασης:
- Τρεις μουσικοί: Τίτος Μίντζας (κιθάρα), Κωστής Σπυριδάκης (τσέλο), Νίκος Παπαδάκης (βιολί)
- Βοηθός σκηνοθέτη: Ελευθερία Σινατσάκη
- Σκηνογραφία: Ευαγγελία Καμπουράκη
- Ενδυματολογία: Ελεάννα Παπανικολοπούλου
- Μουσική επιμέλεια και πρωτότυπη μουσική: Μαρία Σικιαρίδη-Ζαχαριάδου
*Ο Νίκος Γαλάνης είναι καθηγητής Χημείας