Η αναζωογόνηση και ο εκδημοκρατισμός ομαλής πολιτικής ζωής συναρτάται με την επιβίωση του λαού και του κράτους μας στον απαιτητικό σημερινό κόσμο. Προϋπόθεση, πάλι, τούτων είναι η μετά βαση από τα παλιά αρχηγικά σε νέα κόμματα αρχών και σταθερής λειτουργίας. Η χώρα μας βρίσκεται πιθανά, τώρα, μπροστά σ’ αυτή την προοπτική που θα άλλαζε τη ροή της ιστορίας της
. Η άλλη εκδοχή συνεπάγεται να αφελληνισθούμε, τάση που βρίσκεται σε εξέλιξη από την καθημερινότητα των χωριών μας ως τη διαχείριση βασικών κλάδων της οικονομίας – για να περιοριστούμε στα φαινόμενα που είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Αποκατάσταση της ομαλότητας με τους παραπάνω όρους θα συντόνιζε τον βηματισμό μας με τα κοινοβουλευτικά καθεστώτα που λειτουργούν εδώ και 500 χρόνια στην Ευρώπη.
Ενεργά αντιπροσωπευτικά κόμματα είναι συστατικό της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Η ανα-χρονιστική πολιτική πορεία μας επιβεβαιώνεται σε στιγμές βαθειάς κρίσης, όταν αναζητούμε απαντήσεις σε αγωνιώδη ερωτήματα, παραπέμποντας σε απόψεις των χρόνων κυριαρχίας πόλεων κρατών της απώτατης αρχαιότητας, που απέχουν πολύ από τα δεδομένα του καιρού μας.
Ένα από τα παρεπόμενα της κυριαρχίας κομμάτων αρχηγικής δομής είναι η απουσία θεσμών στη λειτουργία του κράτους, εμπόδιο να αξιοποιούμε την πείρα μας κάθε φορά κι έτσι να βελτιώνουμε επιδόσεις. Διότι ο επόμενος αρχηγός, κάθε φορά αλλάζει τα δεδομένα με τους αστάθμητους συντελεστές δι-αμόρφωσης της προσωπικότητάς του, οπότε η συνέχεια της πορείας διακόπτεται για να ξεκινήσει ξανά από την αρχή.
Οι ξένοι φίλοι μας-για να ξεχάσουμε τους άλλους- βρίσκουν φολκλορικά χαριτωμένη την πτυχή αυτή της συμπεριφοράς μας, που αντιλαμβανόμαστε κι οι ίδιοι σταδιακά, ότι δεν αντέχει σε σύγχρονες δοκιμασίες: Η μια δικτατορία μετά την άλλη, οι διαδοχικές αμετανόητες πτωχεύσεις παύουν ακόμη και να ενεργοποιούν την περιέργεια της πρώτης εμπειρίας. Γεμίζουν τις καρδιές απελπισία, που έχει διώξει από τη χώρα τόσες γενιές Ελλήνων μέχρι σήμερα- κι όχι μόνο τους μορφωμένους νέους της τελευταίας φοράς.
Ο συντονισμός με τα κράτη που συναλλασσόμαστε απαιτεί να κεφαλαιοποιούμε θεσμικά τις εμπειρίες μας, καθώς οι κρίσιμες μεταβολές θα αξιολογούνται συλλογικά για να μας δίνουν αναβαθμισμένες αφετηρίες μετεξέλιξης. Αυτό προϋποθέτει συγκροτημένες συλλογικότητες σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης της κοινωνίας. Πολλές απ αυτές χάσαμε στην πορεία κατάρρευσής μας μετά το 1980, που επιδείνωσε και τις κομματικές δυσλειτουργίες.
Η εικόνα της ματαιότητας αναδύεται ανάγλυφα, αν αναλογιστεί κανείς σε μια περιορισμένη φάση της ιστορίας κι ένα περιορισμένο τόπο, όπως η Κρήτη ή τμήμα της, άτομα και επιτεύγματα στα διάφορα επίπεδα πολιτικής δράσης, αυτοδιοικητικά ή της κεντρικής εξουσίας. Πρόσωπα στα οποία εναποτέθηκαν κάποτε μεγάλες ελπίδες, έχουν περιπέσει στην απόλυτη λήθη.
Πόσο μάλλον να αναλογισθεί κανείς τα επιτεύγματα σ’ ένα σκηνικό που οι έννοιες των προτεραιοτήτων και του προγραμματισμού μένουν ουσιαστικά άγνωστου περιεχομένου. Οι περισσότεροι άλλοι λαοί δεν αντιμετωπίζουν σε όμοιο κλίμα νιρβάνα τη διαδρομή του χρόνου πάνω στα κοινά αγαθά και τις αξίες, αλλά βρίσκονται σε εγρήγορση για να εξασφαλίζουν νέες κατακτήσεις και να τις κεφαλαιοποιούν στην ιστορική τους πορεία. Όμως η πολιτική σ‘ εμάς από στίβος ανάληψης δημόσιων ευθυνών και υποχρεώσεων παραμένει σταθερά μηχανισμός διαχείρισης του λουφέ της εξουσίας.
Όλα αυτά καταλήγουν στο ότι όλο και λιγότερα άτομα επωφελούνται τα κοινά, με όλο και περισσότερα να περιθωριοποιούνται. Αυτές οι μοιραίες μεταλλάξεις, που κάθε άλλο παρά προκύπτουν από στραβοκλωτσιές κάποιας απρόσωπης μοίρας, έχουν σταδιακά συσπειρώσει στη χώρα ένα κρίσιμο ποσοστό πολιτών, που απαιτούν αλλαγή πλεύσης με γενικευμένες απαιτήσεις ισονομίας και ισοπολιτείας για όλους.
Το πολιτικό προσωπικό
Σε αντίθεση με τα κράτη που κατά κύριο λόγο συναλλασσόμαστε, περιλαμβανομένων αυτών που μας βλέπουν με εχθρικές διαθέσεις, δεν διαθέτουμε σταθερό και αποδοτικό μηχανισμό ανάδειξης της πολιτικής μας τάξης. Εξαρτιόμαστε σε μεγάλο βαθμό από διάφορες οικογένειες, μια πηγή που και σε αριθμητικά ισχυρότερους λαούς βρίθει από εκφυλιστικά φαινόμενα.
Στην Τουρκία π.χ. ο στρατός, το διπλωματικό σώμα και το εκπαιδευτικό σύστημα τροφοδοτούν σταθερά την πλειονότητα των πολιτικών της. Να μην μιλήσουμε για κοινοβουλευτικά κράτη της Ευρώπης που διαθέτουν το καθένα προηγμένα και δοκιμασμένα σε μάκρος εκατονταετιών συστήματα.
Μόνο καλά οργανωμένα κόμματα αρχών θα μπορούσαν στην Ελλάδα να καλύψουν μέχρι έναν βαθμό το κενό, αφού ο εκφυλισμός έχει εδραιωθεί σαν μοχλός υπονόμευσης της λαϊκής κυριαρχίας. Η στενότητα χώρου δεν επιτρέπει παραπέ-ρα ανάλυση αυτού του σοβαρού θέματος.
Η κοινότητα συμφερόντων επιμέρους κοινωνικών ομάδων στα πλαίσια μάλιστα παραδοσιακών πολιτικών διαχωρισμών, αποτελούν βάσεις συγκρότησης πραγματικών κομμάτων μακράς πνοής και δη-μοκρατικής δομής. Λείπουν τα χαρακτηριστικά αυτά από τα παραδοσιακά μας πολυσυλλεκτικά κόμματα. Δεν λειτουργούν δημοκρατικά στην καρδιά του θεσμού οι οργανώσεις βάσης, εύκολη λεία σ’ εμάς του ιεραρχικά υπερκείμενου αυταρχισμού και της αυθεντίας. Η κομματική βάση είναι στα παρα-δοσιακά κόμματα κάτι μεταξύ λέσχης χειροκροτητών και πολιτικού καφενείου.
Το κομματικό μέλος δεν συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων και στην παραγωγή πολιτικής, ούτε για τα πιο κοινά θέματα άμεσου ενδιαφέροντος, εκτός και για πελατειακές εξαρτήσεις. Η αλλοτρίωση της πραγματικής συμμετοχής προκαλεί τη βαθιά αποστροφή που αισθάνεται σήμερα ο πολίτης για την πολιτική και το επάγγελμα του πολιτικού.
Στην προβολή του φαινομένου αυτού σε επίπεδο χώρας, βρίσκονται τα λαϊκά στρώματα και ιδιαίτερα οι εργαζόμενοι αποκομμένοι από τη διαχείριση των δημόσιων πραγμάτων και κατ’ επέκταση των συμφερόντων τους, του πλαισίου διαμόρφωσης της ζωής τους.
Συγκρότηση και λειτουργία ενός προοδευτικού, γενικότερα δημοκρατικού κόμματος συνεπάγεται την ύπαρξη ξεκάθαρου πλαισίου που θα δίνει στην κομματική βάση αποφασιστικές αρμοδιότητες παραγωγής πολιτικών με δημοκρατικούς κανόνες οριζόντιας και κατακόρυφης αλληλεπίδρασης. Από τη φύση της μια τέτοια δομή επιτρέπει την ελεύθερη συνεισφορά ιδεών, ακόμη και την πολυτασικότητα, όχι όμως τις φράξιες που εξυπηρετούν μόνο προσωπικές στοχεύσεις και ανταγωνισμούς.
Όπου πρυτανεύουν οι παραπάνω κανόνες σμιλεύονται άρρηκτοι δεσμοί ανάμεσα στο κόμμα και την κοινωνία και προκύπτουν οι δημιουργικές αναζητήσεις εξελίξεων με θετικό πρόσημο. Στα πλαίσιά τους, εξάλλου, θα λειτουργήσει η θερμοκοιτίδα, απαραίτητη στην Ελλάδα για την ανάδειξη αντιπροσωπευτικών ικανών στελεχών, που θα φέρουν σε πέρας την αναγκαία αναγέννηση της χώρας.
Σε κρίσιμες φάσεις της νεότερης ιστορίας επηρέασε η βουλιμία για γρήγορη πολιτική επικράτηση, να λειτουργούν πολυσυλλεκτικά κόμματα που έχουν υπονομεύσει τον πολιτικό μας εκσυγχρονισμό.
Διότι ο χαρακτήρας αυτός στάθηκε εμπόδιο για ρηξικέλευθες λύσεις που θα αποκαθιστούσαν το κράτος σ’ ένα στιβαρό οργανισμό, καθρέπτη της λαϊκής κυριαρχίας. Παρά το ότι κλείνουμε κοντά 200 χρόνια ελεύθερου βίου το κράτος μας παραμένει μια χαλαρή ένωση κατσαπλιάδων που η ακεραιότητα της έχει εναποτεθεί σε ξένα φιλελληνικά αισθήματα, και η καθημερινότητα στη διάθεση περιστασιακών δυνατών, εντός και εκτός της επικράτειάς του.
Ο Κονδύλης είχε πει πως αν ήξερε νωρίτερα την ποιότητα του κρατικού μας μορφώματος θα κυβερνούσε από την εποχή που υπηρετούσε δεκανέας. Το παράδειγμά του έχει εμπνεύσει πολλούς στρατιωτικούς και πολιτικούς επιγόνους.
Γι’ αυτό η αναζήτηση νέων κατευθύνσεων και προοπτικών του κοινού μας μέλλοντος προϋποθέτει σήμερα τη γενναιότητα να αναζητηθούν δύσκολες διαδρομές συναινέσεων στις πολιτικές διεργασίες, που θα σέβονται την αυτοτέλεια των όμορων χώρων, δίχως σκόντο στα πολιτικά προτάγματα του κάθε μέρους. Το αποτύπωμα της πρόσφατης λαϊκής ετυμηγορίας δίνει ξεκάθαρα όρια κομματικής οργάνωσης, χω-ρίς πολυσυλλεκτικούς αλληθωρισμούς.
Φτάνει η οργανωτική μορφοποίηση κάθε χώρου να μην γίνει με γιουρούσια, ούτε με απλή προσθήκη νέων ονομάτων στα παλιά που, ίσως ανασυρθούν από ξεχασμένα συρτάρια κομματικών φορεαμών. Κάθε σοβαρός κομματικός οργανισμός είναι βέβαιο πως θα προχωρήσει σ’ αυτό το καίριο βήμα με σχέδιο και με καταστατικές αρχές.
*Ο Νίκος Λεβεντάκης είναι μηχανικός